فرقی نمی‌کند در کدام مقطع مشغول به تحصیل باشید، بهترین راه و روش درس خواندن یکی از مهمترین دغدغه‌های دوران تحصیل است. البته اکثر دانشجویان و دانشآموزان دنبال روش‌هایی زودبازده و کم دردسرند که به سرعت بهترین نمرات را در امتحانات بگیرند. در یک سال تحصیلی، شب امتحان از آن شب‌هایی است که آدم آرزو می‌کند کاش هیچ‌وقت با آن روبرو نشود و مجبور به تحمل آن همه استرس و ترس نباشد، اما فشار شب امتحان برای برخی از دانشجویان و دانشآموزان کمتر است، کسانی که برای سال تحصیلی برنامه داشته‌اند یا ترفندهای شب امتحان را بلدند. در ادامه با ۷ ترفند درس خواندن در شب امتحان و برنامه‌ریزی تحصیلی آشنا می‌شویم. با فیدیبو همراه باشید.
۷ ترفند شب امتحان برای درس خواندن
قبل از هرچیز باید یادمان باشد در یک شب نمی‌توان شق‌القمر کرد و اگر همه درس‌ها را گذاشته باشیم برای شب امتحان، نباید منتظر معجزه باشیم.
اما استرس شبِ امتحان فقط مخصوص کسانی نیست که در طول سال درس نخوانده‌اند یا از درس‌ها عقب افتاده‌اند، برنامه‌ریزی درست و استفاده از ترفندهای ویژه شب امتحان، خصوصا استفاده از کتاب های درسی و کمک درسی می‌تواند به هر دو قشر کمک کند چه آن‌هایی که می‌خواهند یک شبه از پس نمره حداقلی بربیایند، چه آن‌هایی که دنبال گرفتن نتیجه مناسب از یک‌سال تحصیلی‌شان هستند.
۱- وسایل و جای مناسب را آماده کنید
برای شروع کاغذ، مداد، یادداشت‌ها، جزوه‌ها و هرچیز که مربوط به آن امتحان است را یکجا جمع‌آوری کنید. سپس اتاق یا میزتان را آماده کنید. تمیز و مرتب بودن اتاق و میز و حفظ سکوت می‌تواند به تمرکز بیشتر شما کمک کند.
۲- موضوعات را دسته‌بندی و طرح و نقشه‌ای برای مطالعه آماده کنید
یکی از مهمترین تله های شب امتحان، گیج شدن است. انتخاب بین حجم زیاد زیاد مطالب ما را سردرگم می‌کند. پس بهتر از قبل از شروع کتاب و منابع را یک مرور کلی کنیم و برای خواندن طرح و نقشه‌ای داشته باشیم.
۳- با خلاصه مطالب و یادداشت‌ها آغاز کنید
نوشتن خلاصه برای هر مطلب بسیار مفید است. اگر قبلا عادت به خلاصه‌نویسی مطالب داشته‌اید اول همان خلاصه‌ها را مرور کنید. اگر همان شب می‌خواهید خلاصه‌نویسی را شروع کنید بهتر است سراغ سرفصل‌های مهم‌تر بروید و بعد از یک مرور کلی خلاصه‌ای از آن بنویسید.
۴- از کلیات و مباحث مهم غافل نشوید
نقشه درس‌خواندنتان را اینطوری تنظیم کنید: مطالب مهم، نکات کلیدی، خلاصه‌نویسی‌ها، پاسخ به تست‌ها یا سئوالات سال‌های پیشین.
با توجه به اینکه خواندن ریز به ریز کتاب در شب امتحان ممکن نیست و حتما شما را خسته خواهد کرد بهتر است سراغ مطالب مهم‌تر بروید و فصل‌ها یا بخش‌های مهم را اول بخوانید، خلاصه نویسی کنید، نکات کلیدی که می‌بینید را یادداشت کنید و در پایان بهتر است نگاهی به سوالات سال‌های پیش بیاندازید یا تست‌های مشابه بزنید.
۵- زمانتان را مدیریت کنید
بدون زمان‌بندی احتمال موفق شدن در شب امتحان بسیار کم است. با توجه به اینکه مدت زمان محدودی دارید بهتر است از همان اول آن را مدیریت کنید و بعد از هر ۳۰ تا ۴۵ دقیقه ۵ دقیقه استراحت کنید. استراحت ندادن به ذهن می‌تواند به ضرر شما تمام شود و مطالبی را که خوانده‌اید راحت‌تر فراموش کنید.
۶- شب امتحان بیدار نمانید!
این تصور اشتباه وجود دارد که شب امتحان باید تا صبح بیدار بود اما این روش بسیار غلط است. بیدار ماندن در شب امتحان هیچ فایده‌ای جز خسته شدن و فراموش کردن مطالب ندارد. با توجه به میزان استرسی که شب امتحان دارد، بیدار ماندن عملکرد مغز را مختل کرده و باعث می‌شود همان میزان مطلبی که در ذهنتان ثبت کرده‌اید را هم فراموش کنید. پس بهتر است در همان ساعت همیشگی بخوابید و به ذهنتان استراحت بدهید.
۷- از دیگران کمک بگیرید
در گروه‌های مطالعه و همکلاسی‌ها اضافه شوید و از دوستانتان که در مباحث مسلط هستند کمک بگیرید. کنار هم درس خواندن به بالا بردن انرژی کمک می‌کند و از میزان استرس شما کاهش می‌دهد.
چطور برنامه‌ریزی درسی انجام دهیم؟
برنامه‌ریزی درسی یکی از مهمترین عوامل موفقیت در مسیر تحصیل است. اگر نمی‌دانید چطور برنامه‌ریزی درسی انجام دهید، باید بدانید که با یک برنامه‌ریزی دقیق می‌توانید هم از زمانتان بهتر استفاده کنید و هم از فشارهای روحی ناشی از عقب‌ماندگی در درس‌ها جلوگیری کنید.
در اینجا به شما آموزش می‌دهیم که چطور با تعیین هدف، اولویت‌بندی درس‌ها، تقسیم زمان مطالعه، و در نظر گرفتن زمان‌های استراحت، یک برنامه‌ریزی درسی اصولی و قابل اجرا داشته باشید. فرقی نمی‌کند دانش‌آموز باشید یا دانشجو؛ با استفاده از این راهکارها می‌توانید به مرور عملکرد خود را بهبود دهید و در آزمون‌ها و امتحانات نتیجه بهتری بگیرید.
ذهنیت خود را تغییر دهید
استرس و فشارهای عصبی فصل امتحانات سم مهلکی است که همه ما کم‌وبیش آن را تجربه کرده‌ایم، آیا تا به حال به ریشه این فشار و استرس فکر کرده‌اید؟ چرا همیشه از چند روز قبل از شروع آزمون‌ها این استرس بر نهاد ما جا خوش می‌کند و تا زمان اعلام نمره و رتبه ها دست از سرما برنمی‌دارد؟
حجم زیادی از این استرس ناشی از آن است که ما می‌دانیم برای موفقیت در آزمون‌ها به‌خوبی مطالعه نکرده‌ایم. اشتباه نکنید، منظور میزان ساعات مطالعه نیست، بلکه کیفیت مطالعه شماست. برای همین هم این استرس بر ما چیره شده و باعث می‌شود حتی مباحثی که بر آنها مسلط هستیم هم از یاد ببریم. پس در گام‌های ابتدایی باید این ذهنیت را در خود تغییر دهیم که ساعت‌های متمادی و طولانی درس خواندن، هیچ تضمینی برای موفقیت نیست بلکه کیفیت مطالعه است که حرف اول و آخر را می‌زند.
اهمیت روشهای مطالعه را جدی بگیرید
همانطور که اشاره شد تسلط بر روشهای مطالعه موثر به ما کمک خواهد کرد تا بهتر و بیشتر از گذشته خود را برای آزمون آماده کنیم. بسیاری از دانشآموزان تصور می‌کنند که حافظه ضعیف یا ضریب هوشی پایینی دارند در حالی که اغلب آنها تنها نمی‌دانند از مغز خود و توانایی‌های وسیع آن چگونه بهره ببرند. تسلط بر مهارت‌های مطالعه و ترکیب آنها با روشهای درس خواندن برای امتحان به موفقیت ما کمک کرده و احتمال آن را به طرز چشمگیری افزایش خواهد داد.
همچنین اگر بر روشهای درست مطالعه اشراف داشته باشیم از آن استرسی کوفتی که توضیح دادیم دور خواهیم شد. دور شدن استرس باعث افزایش محسوس و موثر تمرکز دانش آموز در زمان مطالعه و آزمون خواهد شد.تمرکز عاملی حیاتی و تعیین کننده در زندگی ماست که می‌تواند کیفیت و نتیجه هرکاری را دگرگون کند. پس این را به خاطر بسپارید که بالاترین ضریب هوشی، بهترین امکانات موجود در منزل و تحصیل در بهترین مدارس هیچ تضمینی برای موفقیت نیست، بلکه تسلط بر روشهای درست مطالعه آن گلوگاه حیاتی است که ضامن پیروزی ماست.
هدف‌گذاری در مطالعه داشته باشید
در پایان هر دوره آموزشی و تحصیلی مجموعه‌ای از دروس، امتحان گرفته می‌شوند. دانش‌آموز باید برای تک‌تک این دروس یک هدف‌گذاری مشخص را در ابتدای دوره تحصیلی تعیین و ثبت کند. به بیان ساده‌تر، هدف‌گذاری تعیین سطح اهمیت هر یک از درس‌ها برای آینده تحصیلی دانش‌آموز است. برای مثال، محصلی که می‌خواهد در رشته‌های مهندسی تحصیلات عالیه داشته باشد خوب می‌داند که دروس ریاضی و فنی اهمیت والایی در موفقیت آینده او دارد، بنابراین باید این دروس را در صدر اهداف مطالعه خود قرار دهد.
اگر در ابتدای دوره تحصیلی برای تک‌تک دروس خود یک هدف مشخص با دورنمای بلند مدت تعیین کنیم، یک گام دیگر به موفقیت نزدیک‌تر شده‌ایم. نکته جالبی در این هدف‌گذاری مستتر است، دانش‌آموز اگر در دوران ابتدایی و راهنمایی خود با تعیین هدف و اهمیت آن در مطالعه و موفقیت آشنا شده و آن را در دستور کار خود قراردهد، این موضوع به سرعت در تمامی بخش‌های زندگی او ریشه میدواند و در اموری غیر از تحصیل هم تبدیل به شخصی می‌شود که برنامه و هدف داشته و می‌داند در زندگی دنبال چه چیزی بگردد.
برای مطالعه بیشتر، مطلب ۱۰ ترفند و روش مطالعه بهینه را بخوانید.
خواب کافی را فراموش نکنید
انستیتو ملی قلب، ریه و عروق آمریکا اعلام کرده است رده‌های سنی جوان و نوجوان روزانه به ۹ الی ۱۰ ساعت خواب آرام نیاز دارند. مطالعات نشان می‌دهد در صورتی که هشت ساعت بخوابید و تا دیروقت بیدار نمانید، حافظه شما بهتر عمل می‌کند. مغز انسان بر اثر اختلال خواب آسیب می‌بیند زیرا خواب زمانی است که مغز خود را ترمیم و بازسازی می‌کند. مغز شما پس از دریافت اطلاعات درسی نیاز به بازسازی دارد و خوابیدن تنها راه موثر برای این مسئله است.
زمان مطالعه را محاسبه کنید
مطالعات متعدد روی الگوی خواب دانشجویان و دانشآموزان مقطع دبیرستان ثابت کرده است که شب بیداری و درس خواندن تا پاسی از شب نه تنها مفید نیست بلکه اثرات بسیار مخربی می‌تواند برجای بگذارد، دانشجویان و دبیرستانی‌ها در سال‌های اخیر یاد گرفته‌اند درس خواندن منحصر به شب امتحان است! آنها با توسل به ریتالین و کافئین شب را بیدار می‌مانند تا فقط برای دو هفته درس‌خوان شوند و پاس کنند و بروند.
درمورد این موضوع که مطالعه در چه بخشی از شبانه‌روز موثرتر است باورهای گوناگونی وجود دارد اما آنچه امروزه در علم روشهای موثر مطالعه مطرح است اینکه این موضوع یک امر کاملا شخصی است به این معنا که زمان مطالعه و تاثیر آن در افراد گوناگون کاملا متفاوت است، در برخی افراد مطالعه در صبح زود بیشترین تاثیر را دارد و در بعضی دیگر مطالعه در شب، یک دانش‌آموز اگر خواب کافی نداشته باشد و صبح زود تصمیم به مطالعه بگیرد شکست خورده و چیزی یادش نمی‌ماند و دانش‌آموز دیگری باید فقط ظهرها درس بخواند تا خوب یاد بگیرد پس آگاهی از این موضوع که ذهن ما در چه زمانی از شبانه‌روز بیشترین میزان پذیرش مطالعه را دارد یک امر مهم در موفقیت تحصیلی ما به‌شمار می‌رود.
محیط اطراف‌تان را خلوت کنید
حالت پرواز موبایل فقط برای زمان هواپیما و سفر نیست از آن استفاده کنید کارهای واجب‌تری دارید، حالت پرواز را فعال کنید، نگران نباشید که نگران شما شوند، اگر برای شخصی انقدر مهم هستید که نگرانتان می‌شود انقدر هم مهم هستید که آگاه باشد امتحان می‌دهید. تمام راه‌های ارتباطی خود با دنیای بیرون را ببندید و اگر امکانش هست، کلا اینترنت را قطع کنید. میز کار را خلوت و اتاق‌تان را مرتب کنید. این جزئیات ریز به تمرکز شما کمک فراوانی می‌کند. نشانه‌هایی که در چرخه‌ی عادت نقش دارند، از همین شلوغ‌پلوغی‌های اطراف جان می‌گیرند. با مرتب و خلوت کردن اطراف خود و کم کردن وسایل مزاحم مثل گوشی موبایل، احتمال پدیدار شدن مشغله‌های پوچ و مضر حین مطالعه را به حداقل برسانید.
امکانات کامل برای مطالعه فراهم کنید
در ابتدای زمان مطالعه باید تمامی ابزارهای لازم برای این امر را مهیا کرد، از جزوه و کتاب و ماشین‌حساب و برگه‌های نت برداری گرفته تا مداد و خودکار و حتی آب آشامیدنی و تنقلات. کارشناسان مطالعه هدفند به این باور رسیده‌اند که رها کردن مطالعه برای تهیه ملزومات مانند خط‌کش و یا حتی مداد پاک‌کن باعث شکاف کوتاه مدت در خط ذهنی دانش آموز شده و منجر به فقدان تمرکز او می‌شود و دوباره افسار کردن تمرکز و ذهن بر روی مطالعه زمان برده و همین امر باعث کاهش اثربخشی می‌شود.
استراحت‌های کوتاه اما هدفمند داشته باشید
یکی دیگر از راه‌های موفقیت در امتحانات استراحت کردن آن‌هم به صورت مداوم در حین مطالعه است. این کار باعث می شود که مغز و ذهن شما فرصت بازیابی انرژی را داشته باشد و آماده یادگیری مطالب جدید شود. زمانی که شما بصورت مداوم و مکرر مطالعه می‌کنید مغز شما خسته شده و راندمان آن کاهش می‌یابد. بهتر است پس از اینکه به هرکدام از اهداف خود رسیدید، دقایقی را استراحت کنید و سپس به مطالعه کردن بازگردید.
مطالعه خود را به بخش‌های مختلف تقسیم کنید و از این قسمت‌ها یادداشت بردارید. وقتی هر بخش را به پایان بردید سپس یادداشت‌ها را مرور کنید تا مطالب خوانده شده در ذهن شما باقی بمانند. از سوی دیگر این موضوع را به یاد داشته باشید که زمان‌های استراحت را کوتاه اما پرتعداد در نظر بگیرید و نه کم و طولانی مدت. نگذارید خط ذهنی شما از تمرکز بر روی مطالعه و امتحان فاصله بگیرد.
صاحب نظران مطالعه اثربخش به دنبال هر ۳۰ تا ۵۰ دقیقه مطالعه، ۱۰ دقیقه استراحت پیشنهاد می‌کنند که بهترین کارهایی که در این ۱۰ دقیقه استراحت توصیه کرده اند تغذیه، ورزش و دراز کشیدن با چشمان باز است و از سوی دیگر تماشای تلویزیون ، چک کردن موبایل،بازی کامپیوتری،تماس تلفنی و چرت زدن را بشدت منع کرده‌اند.
مطالعه بدون یادداشت برداری شکست می‌خورد
مطالعه فرآیندی فعال و پویاست و برای آن باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد، باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلند بلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شد و حضوری فعال و همه جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام نیاز، به‌خصوص قبل از امتحان، بتوان از روی نوشته‌ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا به خاطر سپرد خلاصه‌نویسی بر روی کاغذ یکی از روشهای خوب برای درک مطلبی‌ست که می‌خوانید.
گاهی ما خودمان هم حواسمان نیست که به کلی حواسمان از مطلب پرت شده است. با خلاصه‌نویسی دائم به خودتان یادآوری می‌کنید که بر روی مطلب متمرکز بمانید ذهن انسان با هوش است اگر یادداشت بردارید خود را از حفظ و به‌یاد سپاری مطالب راحت می‌کنید، پس به این نکته توجه کنید که در حین مطالعه حتما یادداشت برداری کنید.
خودآزمایی داشته باشید
در زمان مطالعه و در پارت‌های زمانی که خودتان بهتر می‌دانید به عقب برگردید و آنچه در ساعت‌های گذشته خوانده‌اید از خود آزمون بگیرید، این نکته اهمیت بالایی دارد چراکه خیلی سریع یک دور مطالعات خود را مرور کرده و به ضعف‌های خود پی برده‌اید. آنچه فراموش کرده و یا خوب یاد نگرفته اید را در استیکرهای چسبان نوشته و روی تابلو و یا کمد خود نصب کنید، روی آنها قفلی نزنید و از آزمون گذر کرده و به خط طبیعی مطالعه برگردید و سپس در پایان زمان مطالعه آن روز تاکید شده همان روز، اشتباهات و فراموش شده‌ها را یک بار دیگر مطالعه کنید، خیلی زود می‌بینید آنها که یادتان رفته بود دیگر از ذهن شما پاک نخواهند شد.
کانال باز با قوی‌تر‌ها ایجاد کنید
در طول سال تحصیلی و یا ترم تحصیلی با هم‌کلاسی‌های خود خوش‌رو و خوش رفتار باشید، می‌پرسید خوب چه ربطی به موفقیت در مطالعه و آزمون‌ها دارد؟ توضیح می‌دهیم، ببینید رفتار درست وانسانی شما باعث می‌شود همیشه یک راه ارتباطی با دانش‌آموزانی که موفق‌تر از شما هستند باز داشته باشید و اگر در ایام امتحانات نیاز به کمک و آموزش از آنها داشته باشید همین رفتار درست شما باعث می‌شود روی شما را بگیرند و به شما کمک کنند، پس انسان شایسته‌ای باشید تا در تمامی مراحل زندگی مورد وثوق همه قراربگیرید.
با سرعت دلخواه مطالعه کنید
استرس کمبود وقت را از خود دور کنید، زمان می‌گذرد و منتظر شما نمی‌ماند، عجله نکنید، سرعت مطالعه خود را دست‌کاری نکنید، اگر فردی هستید که مطالعه با سرعت پایین برای شما اثربخش‌تر است همان کار را بکنید چون سرعت دادن به مطالعه هیچ سودی برایتان نخواهد داشت. از سوی دیگر کمی به خود سختی بدهید و به جای ۸ ساعت مطالعه در روز ۱۰ ساعت مطالعه کنید ولی سرعت مطالعه خود را ابدا تغییر ندهید.
اول به سراغ سخت‌ها بروید
پس از آن‌که هدف‌گذاری خود را مشخص کردید اول به سراغ بخش‌های سخت درس مذکور بروید، از آن‌جا شروع کنید که حس می‌کنید در آن ضعیف‌تر هستید و خوب یاد نگرفته‌اید، آسان‌ترها را بگذارید برای زمان‌های انتهایی مطالعه. خوبی این روش این است که زمان بیشتری برای آن بخش‌ها دارید و از سوی دیگر زودتر از استرس آنها رها می‌شوید. سخت‌ها را پشت گوش نیاندازید، با آنها سرشاخ شوید و زمین‌شان بزنید.
پکیج تخصصی و کارآمد در ساعات نزدیک آزمون
در ساعات نزدیک به آزمون، مدیریت زمان و تمرکز بر مطالب کلیدی اهمیت ویژه‌ای دارد. در این بازه محدود، بهتر است به جای مطالعه پراکنده، روی مرور هدفمند و تکنیک‌های تثبیت مطالب تمرکز کنید. در ادامه به نکاتی اشاره می‌کنیم که رعایت آنها می‌تواند بازدهی شما را در لحظات پایانی پیش از آزمون به شکل چشمگیری افزایش دهد:
۱- مفاهیم کلیدی را هایلایت کنید
پیدا کردن مهمترین اطلاعات به شما کمک می کند تا درگیر مطالب باشید. این کار می‌تواند به شما کمک کند ذهن خود را منحرف شدن دور نگه دارید. همانطور که جزئیات مهم را پیدا می کنید، آنها را علامت بزنید. یادداشت برداری در امتداد لبه‌های متن نیز می‌تواند موثر باشد. یادتان نرود رنگ هایلایت رنگ مطبوع شما باشد و در آستانه آزمون هنگامی که چند ساعت بیشتر به امتحان باقی نمانده، مطالعات خود را با مرور بخش های هایلایت شده به اتمام برسانید.
۲- جزئیات مهم را خلاصه کنید
یک راه خوب برای تثبیت اطلاعات در مغز این است که آن را یکبار دیگر به زبان خود بازگو کنید. نوشتن خلاصه نیز می‌تواند موثر باشد. به خاطر داشته باشید که نباید همه اطلاعات را خلاصه کنید. کافی است به نکات کلیدی بسنده کنید. در واپسین ساعات مانده به آزمون به سراغ خلاصه مطالب خود بروید و با خواندن آنها، یکبار دیگر اطلاعات را مرور کنید.
۳– فلش کارت درست کنید
تهیه فلش کارت در یادگیری اطلاعات به شما کمک می‌کند. یادتان نرود فلش کارتها را در زمان مطالعه خود باید تهیه کنید که در آستانه امتحان به کار شما بیایند. وقتی با استفاده از این فلش کارتها آموخته‌های خود را مرور می‌کنید در واقع پروسه تثبیت و بازیابی اطلاعات را تسهیل می‌کنید. قشنگی فلش کارتها در این است که آنها را در جیب خود می‌توانید همراه داشته باشید.با قرار دادن فلش کارت ها در کیف خود، می‌توانید در هر زمان که فرصت داشته باشید یکی از آنها را بیرون بکشید.
۴– آرامش جذب کنید
در ساعت‌های مانده به امتحان، دقایقی را با دوست‌داشتنی‌ترین فرد زندگی خود سپری کنید، با مادر و یا پدر خود خلوت کنید، نمی‌دانیم، هر شخصی که هست، دقایقی با او باشید، این امر به افزایش اعتماد به‌نفس شما بسیار کمک می‌کند و این باور را در ذهن شما به جریان می‌اندازد که نتیجه آزمون تاثیری در میزان اهمیت شما برای آن فرد ندارد و تحت هر شرایطی و با هر نمره‌ای که کسب کنید، عزیزترین فرد زندگی او هستید.
و در پایان، از مدیتیشن غافل نشوید
ممکن است تصور کنید که اضافه کردن فعالیت‌های جدید به برنامه روزمره‌تان دشوار است، اما حتما حتی ده دقیقه به مدیتیشن در زمان‌های استراحت خود اختصاص بدهید، تاثیر آن‌را خواهید دید. مطالعات نشان می‌دهد افرادی که مدیتیشن می کنند ممکن است در آزمون‌ها عملکرد بهتری داشته و به طور کلی توجه و تمرکز بیشتری دارند.
