معرفی بهترین شاعران معاصر ایرانی بخش اول؛ قله‌های شعر معاصر

سرزمین ما ایران، خانه‌ی شاعران بسیار بزرگی در تاریخ ادبیات جهان بوده است و بخش بزرگی از میراث شعر و ادب دنیا در ایران شکل‌گرفته است. هرچند شاعران کهن ایران‌زمین بسیار نامدارند اما در سده‌ی گذشته هم شاعران نامداری در ایران ظهور کرده‌اند که آثارشان به زبان‌های مختلف برگردانده شده است و جایگاه بزرگی در دنیا دارند. شعر پارسی در این سده دگرگون شده است و از این رو هم شعر نو که بیشتر به نام نیمایی آن را می‌شناسیم پرطرفدار است و هم شعر کلاسیک هنوز هم جایگاه خود را حفظ کرده است. برای شناخت هرچه بیشتر آنچه در دنیای ادب و هنر می‌گذرد آشنایی با شاعران معاصر ایران ضروری است.

بزرگان شعر معاصر ایران

در ادامه‌ی این مطلب ده تن از بهترین شاعران معاصر ایران که اثرگذاری زیادی داشته‌اند و در سبک‌های مختلف فعالیت کرده‌اند معرفی شده‌اند:

نیما یوشیج

علی اسفندیاری، پدر شعر نوی فارسی است. او در سال ۱۲۷۴ هجری شمسی در یوش به دنیا آمده است. او از اعضای یکی از خاندان‌های بزرگ مازندران بود و خانواده‌اش مناسب مهم زیادی را در دربار داشتند. او تا دوازده‌سالگی در یوش بزرگ شد و سپس به مدرسه عالی سن‌لویی در تهران رفت. پس از پایان تحصیلات در این مدرسه او کارمند شد؛ اما چون کارمندی در طبعش نبود این شغل را ترک کرد.

نیما مانند بسیاری از شاعران و روشنفکران زمانه خودش افکار چپ‌گرایانه داشت و با نشریات کمونیست ایران همکاری می‌کرد. او از طرفداران جنبش جنگل هم بود و یکی از اعضای هیئت‌مدیره نخستین کنگره نویسندگان ایران هم به‌حساب می‌آید.

نیما از سال ۱۳۰۰ اشعارش را منتشر کرد و سبک شعرش باعث انتقادات زیادی در میان طرفداران شعر سنتی فارسی بود. او با شعرهایی همچون ققنوس و غراب شناخته شده است و به کمک همین آثار انقلابی در شعر فارسی به وجود آمد.

نیما یوشیج در سال ۱۳۳۸ بر اثر ذات‌الریه درگذشت. او علاوه بر شاعر به‌عنوان داستان‌نویس و منتقد ادبی هم شناخته می‌شود. دیوان اشعار او یکی از مهم‌ترین آثار ادب فارسی است. از نیما به عنوان پدر شعر نوی فارسی یاد می‌شود. او با سرودن شعر افسانه تحولی بنیادین در جریان شعر فارسی ایجاد کرد.

بخشی از شعر افسانه نیما:

ای فسانه، فسانه، فسانه!

ای خدنگِ ترا من نشانه!

ای علاج دل، ای داروی درد

همرهِ گریه های شبانه،

با من سوخته در چه کاری؟
..

چیستی؟ ای نهان از نظرها!

ای نشسته سرِ رهگذرها!

از پسرها همه ناله بر لب،

ناله ی تو همه از پدرها!

تو که ای؟ مادرت که؟ پدر که؟

..

چون ز گهواره بیرونم آورد

مادرم، سرگذشت تو می گفت،

بر من از رنگ و روی تو می زد،

دیده از جذبه‌های تو می‌خفت.

می‌شدم بیهُش و محو و مفتون…

 سهراب سپهری

یکی از مهم‌ترین شاعران معاصر ایران سهراب سپهری است. او متولد قم در سال ۱۳۰۷ است و در کاشان، شهر آبا و اجدادی‌اش بزرگ شد. او در دانشکده هنرهای زیبا درس‌خوانده و مدتی هم کارمند شرکت نفت بوده است. سپهری علاوه بر شاعر نقاش هم هست و در نمایشگاه‌های بین‌المللی مختلفی شرکت کرده است. او سفرهای زیادی به شرق و غرب کره زمین داشته است و در مدرسه هنرهای زیبای پاریس هم درس‌خوانده است.

بیشتر شعرهای سهراب سپهری در دسته‌ی شعر نو قرار می‌گیرد اما می‌توانید ابیات کلاسیک را هم در میان ابیات سروده شده توسط این شاعر پیدا کنید. اولین مجموعه شعر او مرگ رنگ نام دارد و در ادامه هفت مجموعه کتاب دیگر را هم منتشر کرد. آثار او در قالب اثری به نام هشت کتاب منتشر شده است.

سهراب در سن ۵۱ سالگی بر اثر سرطان خون در بیمارستان پارس تهران درگذشت. مزار او در روستای اردهال کاشان قرار دارد و روی سنگ قبرش نوشته شده است: ‌ «به سراغ من اگر می‌آیید… نرم و آهسته بیایید… مبادا که ترک بردارد چینی نازک تنهایی من…»

پروین اعتصامی

رخشنده اعتصامی که او را با نام پروین می‌شناسند دختر یوسف اعتصامی از مترجم‌ها و شاعرهای به نام زمان خودش بود. او در ۲۵ ام اسفند ۱۲۸۵ در تبریز به دنیا آمد و از کودکی در دامان پدر با شعر و ادبیات فارسی آشنا شد. او از کودکی استعداد زیادی در شعر داشت و در قالب‌هایی مانند مثنوی شعر می‌سرود. او در مدرسه آمریکایی ایران کلیسا درس خواند. او شاگرد بزرگانی چون علی‌اکبر دهخدا و ملک‌الشعرای بهار بوده است. پروین در ۲۸ سالگی ازدواج کرد؛ اما ازدواجش دوامی نداشت. سرانجام پس از جدایی از همسرش در کتابخانه دانشسرای عالی به‌عنوان کتابدار مشغول به کار شد. پروین در سال ۱۳۲۰ درحالی‌که تنها ۳۵ سال داشت بر اثر حصبه درگذشت. او را در مقبره خانوادگی اعتصامی‌ها در حرم حضرت معصومه در قم به خاک سپرده شد. دیوان اشعار پروین بسیار دیوان متنوعی است و عده‌ای او را مهم‌ترین شاعر زن ادبیات فارسی می‌دانند.

فروغ فرخزاد

فروغ فرخزاد یکی دیگر از زنان نامدار شعر و ادب ایران است که به‌عنوان کارگردان و مستندساز هم شناخته می‌شود. او در سال ۱۳۱۳ در تهران به دنیا آمد و در سال ۴۵ درحالی‌که تنها ۳۲ سال داشت در یک تصادف رانندگی درگذشت. فروغ شعر را از سن کم آغاز کرد و اولین مجموعه شعرهای او به سبک نیمایی سروده شدند. او بعدها با ابراهیم گلستان آشنا شد و از او تأثیر زیادی گرفت. او یک‌بار در زندگی‌اش ازدواج کرد که همسرش، معشوقش پرویز شاپور بود اما نتوانستند با هم زندگی کنند و این ازدواج به طلاق ختم شد. او طرفدار حقوق زنان بود و از اولین زنان فمینیست شناخته شده در ایران به‌حساب می‌آید. فروغ بسیار محبوب بود. فروغ مجموعه شعرهای مختلفی دارد که از میان آن‌ها می‌توان به تولدی دیگر، ایمان بیاوریم به فصل سرد و اسیر اشاره کرد.

شعر فروغ برخلاف بسیاری از شاعران هم عصرش شعر زمان و زمانه است، شعری مدرن که بازنمایی زندگی شهری را در آن می‌توان یافت. او از معدود شاعرانی است که صدای زنانه را وارد شعر کرده است و به جای سوژه قراردادن زن، آن را به صدایی بلند و شنیدنی تبدیل کرده است. شعر فروغ فرخزاد شعری زنده، پویا و بدون مرز زمانی است.

او در اشعارش نگاهی انتقادی دارد و حتی از انتقاد کردن از خودش هم ابایی ندارد. فروغ شاعری زمینی است و به جای پرداختن به مفاهیم انتزاعی و خیال‌‌انگیز به مسائل روز و زندگی و آدمها می‌پردازد و زیستن را آنطور که هست تصویر می‌کند.

جوان‌مرگی فروغ باعث شد تعداد شعرهای کمی از او باقی بماند اما همین اشعار هم گویای ذوق و نبوغ شاعرانه اوست.

من پشیمان نیستم

من به این تسلیم می اندیشم‌ ، این تسلیم دردآلود

من صلیب سرنوشتم را

بر فراز قتلگاه خویش بوسیدم

در خیابان های سرد شب

جز خداحافظ ، خداحافظ صدائی نیست

من پشیمان نیستم

قلب من گوئی در آنسوی زمان جاریست

زندگی قلب مرا تکرار خواهد کرد

وگل قاصد که بر دریاچه های باد میراند

او مرا تکرار خواهد کرد.

 

 

مهدی اخوان ثالث

مهدی اخوان ثالث شاعر متولد ۱۳۰۷ در خطه خراسان بود. او یکی از پرآوازه‌ترین شاعران معاصر ایران است که به خاطر تسلطش به شعر کهن و عروض از یکسو و همچنین نوازندگی تار و آشنایی با مقام‌های موسیقی خراسانی به عنوان پلی بین شعر نو و شعر کهن ایران شناخته می‌شود. اخوان ثالث گستره متنوعی از انواع قالب‌های شعری در کارنامه‌اش دارد و بیشتر مضمون آثار او به مانند دیگر شعرای ذکر شده مضامین اجتماعی، سیاسی است.

آثار ثالث بیش‌تر لحنی حماسی دارد او در بطن شعر خود با صلابت و پختگی و استفاده از غنای فرهنگی خراسان موضوعات موردنظرش را در قالب شعر بیان می‌کند. او با اینکه به شعر نیمایی علاقه داشت و خود نیز آثار نیمایی دارد اما به شعر نو بسنده نکرد و در قالب‌های کهن نیز آثار بسیار شناخته شده‌ای دارد. از مجموعه شعرهای بسیار محبوب اخوان می‌توان به  زمستان اشاره کرد که این شعر از جمله اشعار نیمایی اوست.

 

بخشی از شعر بلند زمستان

محمدحسین بهجت تبریزی: شهریار

سید محمدحسین بهجت تبریزی شاعر ایرانی اهل تبریز است. او کودکی‌اش را در روستای خشکناب در حوالی بستان‌آباد گذراند و بعدها برای گذراندن دبیرستان به دارالفنون رفت. تحصیلات او در حوزه‌ی پزشکی است؛ اما هیچ‌وقت آن را تمام نکرد و مدرک نگرفت. شهریار از نوجوانی به ترکی و فارسی و در سبک‌های مختلف شعر می‌سرود و شعرهای زیادی از او به‌جامانده است. او در جوانی عاشق زنی به نام ثریا بود که هرگز باهم ازدواج نکردند. او بعدها با نوه‌ عموی خود ازدواج کرد. شهریار اشعار زیادی در مدح اهل‌بیت هم دارد. از او شعرهای زیادی همچون منظومه حیدر بابایه سلام و کلیات شعر شهریار باقی‌مانده است.

هوشنگ ابتهاج

هوشنگ ابتهاج متخلص به سایه یکی دیگر از بزرگترین شاعران معاصر ایران است که بین سال‌های ۱۳۰۶ تا ۱۴۰۱ زندگی کرد و امسال در کلن آلمان در گذشت. او را باغ محتشم رشت به خاک سپرده‌اند. امیرهوشنگ ابتهاج دبستان را در رشت گذراند و سپس برای ادامه تحصیل به تهران رفت. او در سبک‌های مختلف شعر از غزل و مثنوی تا شعر نو چیره‌دست بود و پژوهشگر ادبیات و موسیقی ایرانی هم به‌حساب می‌آید. او در سال ۱۳۶۶ به آلمان مهاجرت کرد و تا پایان عمر در همین کشور زندگی کرد او جوایز مختلفی مانند نشان عالی هنر برای صلح را برای سال‌ها فعالیتش دریافت کرده است. کتاب‌های زیادی از اشعار او چاپ شده است که یکی از آن‌ها شعر زندگی نام دارد.

8. محمدرضا شفیعی کدکنی

یکی از شاعران و پژوهشگران برجسته‌ی عصر ما که با کمتر کسی قابل مقایسه است محمدرضا شفیعی کدکنی است. او که به‌عنوان استاد ادبیات دانشگاه تهران شناخته می‌شود در هر دو سبک نیمایی و سنتی چیره‌دست است و به‌خاطر پژوهش‌های متعددش شناخته می‌شود.

محمدرضا شفیعی کدکنی متولد سال ۱۳۱۸ در کدکن خراسان است و کودکی‌اش را در همین سرزمین گذرانده است. جالب است بدانید استاد کدکنی تحصیلات کلاسیک دبستان و دبیرستان نداشته است و نزد پدرش و ادیب نیشابوری دوم درس‌خوانده است. او همچنین در فقه و کلام و اصول دانش زیادی دارد. او در جوانی در کنکور دانشگاه فردوسی مشهد نام‌نویسی کرد و به‌عنوان دانشجوی ادبیات به این دانشگاه راه یافت. او بعدها دکترای ادبیات خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد. او از سال ۴۸ به‌عنوان استاد دانشگاه تهران فعالیت می‌کند. او آثار بسیار زیادی در کارنامه دارد که از میانشان می‌توان به گزینه‌هایی همچون ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، طفلی به نام شادی، رستاخیز کلمات و چشیدن طعم وقت اشاره کرد.

شعری از شفیعی کدکنی:

بی‌قرارت چو شدم رفتی و یارم نشدی
شادی خاطر اندوه گزارم نشدی
تا ز دامان شبم صبح قیامت ندمید
با که گویم که چراغ شب تارم نشدی
صدف خالی افتاده به ساحل بودم
چون گهر زینت آغوش و کنارم نشدی
بوته ی خار کویرم همه تن دست نیاز
برق سوزان شو اگر ابر بهارم نشدی
از جنون بایدم امروز گشایش طلبید
که تو ای عقل به جز مشکل کارم نشدی

9. فریدون مشیری

یکی دیگر از شاعران نامدار ایرانی که زیبایی شعرهایش زبانزد خاص و عام است فریدون مشیری است. او در سال ۱۳۰۵ در تهران به دنیا آمد، خانواده‌ای او از طایفه قاجار بودند و او دبیرستان را در دارلفنون گذراند. او سال آخر دبیرستان را در ادیب گذراند و سپس در اداره پست و تلگراف مشغول به کار شد. او در همان دوران به روزنامه‌نگاری هم روی آورد و در مجلات کارهای مختلفی می‌کرد. او مدتی در دانشگاه تهران به تحصیل ادبیات پرداخت؛ اما هرگز نتوانست درسش را تمام کند و لیسانس بگیرد. او تا سال ۵۷ کارمند اداره پست و تلگراف باقی ماند؛ اما فعالیت ادبی خود را در این سال‌ها گسترش داد. اولین مجموعه شعر او با نام تشنه طوفان در سال ۱۳۳۳ منتشر شد و کم‌کم او به‌عنوان یک شاعر شناخته شد. مشیری بعدها در آلمان و آمریکا و سوئد هم شعرخوانی کرد و نقش مؤثری در معرفی شعر ایرانی به دنیا داشت. شعر کوچه یکی از معروف‌ترین شعرهای اوست که به ادبیات مردم کوچه و بازار هم راه یافته است.  از او دفتر شعرهای متعددی مانند گناه دریا، ابر و کوچه، از دریچه ماه و … به‌جامانده است. کتاب گزیده اشعار فریدون مشیری یکی دیگر از آثاری است که می‌توانید برای شناخت بیشتر این شاعر به سراغش بروید.

۱۰. احمدشاملو

احمد شاملو شاعر، روزنامه‌نگار، پژوهشگر و مترجم ایرانی است که به نام تخلصش الف. بامداد شناخته می‌شود و عده‌ای او را شاعر آزادی هم می‌نامند. شاملو بیشتر از هر چیزی برای ترجمه شازده کوچولو از فرانسه و البته شعرهایی که برای همسرش آیدا می‌سرود شناخته شده است. او را مبدع شعر سپید در ادبیات فارسی هم می‌دانند.

احمد شاملو متولد سال ۱۳۰۴ در تهران است و دوران کودکی‌اش به دلیل شغل نظامی پدر در شهرهای مختلفی گذشت. همین موضوع سبب شد تحصیلات او به دوران متوسطه محدود مانند و هرگز بیشتر از آن درس نخواند. او از آغاز جوانی فعالیت سیاسی داشت و به همین دلیل هم چندین بار بازداشت شد. چند اثر از آثار این شاعر در انتقالش بین زندان‌های مختلف از بین رفت؛ اما بااین‌حال آثار زیادی از او باقی‌مانده است. شاملو در سال ۱۳۷۹ پس از ماه‌ها بیماری درگذشت. شعر زمان ما یکی از کتاب‌های خوبی است که می‌توانید برای آشنایی با این شاعر بخوانید.

بخش آغازین شعر در آستانه شاملو

باید اِستاد و فرود آمد
بر آستانِ دری که کوبه ندارد،
چرا که اگر به‌گاه آمده‌باشی دربان به انتظارِ توست و
اگر بی‌گاه
به درکوفتن‌ات پاسخی نمی‌آید.

کوتاه است در،
پس آن به که فروتن باشی.
آیینه‌یی نیک‌پرداخته توانی بود
آنجا
تا آراستگی را
پیش از درآمدن
در خود نظری کنی
هرچند که غلغله‌ی آن سوی در زاده‌ی توهمِ توست نه انبوهی‌ِ مهمانان،
که آنجا
تو را
کسی به انتظار نیست.
که آنجا
جنبش شاید،
اما جُنبنده‌یی در کار نیست:
نه ارواح و نه اشباح و نه قدیسانِ کافورینه به کف
نه عفریتانِ آتشین‌گاوسر به مشت
نه شیطانِ بُهتان‌خورده با کلاهِ بوقیِ منگوله‌دارش
نه ملغمه‌ی بی‌قانونِ مطلق‌های مُتنافی. ــ
تنها تو
آنجا موجودیتِ مطلقی،
موجودیتِ محض،
چرا که در غیابِ خود ادامه می‌یابی و غیابت
حضورِ قاطعِ اعجاز است.

در این مطلب تنها به معرفی کوتاه و مختصری از ده شاعر معاصر ایرانی که به عنوان بهترین شاعران معاصر شناخته می‌شوند پرداختیم، بی‌شک آشنایی با هر یک از این شاعران و تاثیرات آن‌ها در جریان شعر معاصر نیازمند تحقیق و مطالعه کتاب‌ها و مقالات بسیار بیش‌تری است. از آنجایی که دنیای شعر و ادب بسیار گسترده است و ازگوشه‌گوشه‌ی ایران شاعران بزرگی برخاسته‌اند که هرکدام آثاری گرانبها در ادب فارسی به جا گذاشته‌اند. در این مطلب تنها به تعدادی از  بزرگان روزگار خودمان اشاره شد تا کسانی که می‌خواهند با دنیای شعر و ادب مأنوس باشند راهنمایی پیش رویشان داشته باشند. به همین منظور این مطلب به عنوان بخش اول معرفی بهترین شاعران معاصر ایران نوشته شده و در مطالب بعدی به ادامه معرفی شاعران معاصر خواهیم پرداخت.