فقدان، سوگ، غمِ عزیزِ از دست رفته، این‌ها واژه‌هایی هستند که در هر ثانیه گریبان هزاران نفر در سراسر گیتی را چنگ می‌زند رخدادی غم‌بار که برای همه ما یا تاکنون رخ داده و یا در آینده سراغی از ما خواهد گرفت سفر ابدی نزدیکان آدمی اتفاقی تلخ و ناگوار است که از بد حادثه بدون هماهنگی قبلی درب خانه را می‌زند.
در این مطلب، نگاهی به روانشناسی سوگ داریم، کمک می‌کنیم با معرفی کتاب‌هایی برای مواجه با فقدان این دوره سنگین و غمناک زندگی را بهتر سپری کنیم.
تصور کنید، دربهترین و شادترین روزهای زندگی، همان‌جایی که به موفقیت‌هایی در اهداف‌مان رسیده‌‌ایم یا در روابط خود در سطح بالای رضایت ایستاده‌ایم، در حال تماشای موفقیت آنها که دوست‌شان داریم هستیم یا عزیزان‌مان دارند لذت حال خوب ما را می‌برند، یک‌باره تمام زندگی مانند آوار فرو می‌ریزد و مرگ، عزیزی از نزدیکان ما را انتخاب و برای همیشه با خود می‌برد.
مرگ آنها که دوست‌شان داریم و دوست‌مان دارند یکی از تلخ‌ترین رویدادهای عمر آدمی است، انسان به‌طور ناخودآگاه هیچ‌گاه درصدد مطالعه و کسب و آگاهی درخصوص مواجه با این رویداد نبوده است، مطالعات روانشناسان نشان داده فقط پانزده درصد افرادی که عزیزی از نزدیکان خود را از دست داده‌اند به دنبال کسب راه‌حل‌هایی برای پذیرش بهتر این اتفاق هستند.
از سوی دیگر مطالعات نشان داده وقتی سن فرد به بالای ۵۰ سال رسید به صورت آگاهانه به کسب اطلاعات درخصوص زندگی پس از مرگ پرداخته و باز هم جای خالی مطالعه در زمینه چگونگی مواجه با فقدان احساس می‌شود. سوای میزان وابستگی عاطفی افراد، نبود بینش درست در مقابله با غمِ فقدان باعث شده این اتفاق، ضربه سهمگینی بر روح و جسم انسان وارد کند.
تعریف فقدان یا سوگ
فقدان یا سوگ، واکنش روحی و جسمی انسان به تجربه وقایع تلخ و دردناک زندگی مانند مرگ اطرافیان و یا طلاق است که با احساسات فراوان، استرس و فشار عصبی بیش از حد همراه است که برای مواجه درست با آن حتما سطح مناسبی از آگاهی لازم است که اغلب این آگاهی وجود ندارد به همین خاطر ضربات ناشی از فقدان بسیار سنگین است و تا مدت‌ها بر پیکر روح و روان و حتی جسم فرد فقدان دیده و سوگوار باقی خواهد ماند.
۸ پیامد روحی فقدان
معمولا، انسان تا ۶ ماه بعد از مواجه با فقدان با آن کنار خواهد آمد که اگر از قبل درخصوص آن آگاهی داشته باشد، این دوره تا مدت سه ماه کاهش یافته و روند آن به‌مراتب آرام‌تر سپری خواهد شد، پیامدهای فقدان به دو دسته روحی و جسمی تقسیم می‌گردند که ابتدا به عواقب روحی آن می‌پردازیم:
بهت زدگی
فرد سوگوار نمی‌خواهد قبول کند که عزیزش را از دست داده، مدام تلاش می‌کند از خواب بیدار شود به عبارتی علاقه دارد تا آن لحظه هرچه دیده و شنیده خواب بوده باشد، بیدارش کنند و خیالش آسوده شود اما خیال باطلی است و این اولین ضربه روحی فقدان است.
احساس شرمندگی
فرد فقدان دیده در این وضعیت مدام گذشته خود را با فردی که از دستش داده مرور کرده قول‌های عملی نشده، پرخاشگری‌ها رنجش‌ها و آسیب‌های احتمالی که به او رسانده را یادآوری کرده و حس تلخ شرمندگی تمام وجودش را فرا می‌گیرد.
احساس پوچی محض
فرد فقدان دیده به سرعت تمام روزنه‌های امید و انگیزه در خود را کور شده می‌بیند، شوق به زندگی را از دست داده و دنیا برای او خالی از هر بهانه‌ای برای زیستن است.
احساس بی‌عدالتی
در زمان وقوع سوگ عزیزان، انسان خود را در معرض بی‌عدالتی دیده و تصور می‌کند این اتفاق نباید برای او رخ می‌داد و حقش نبوده که اینطور آسیب ببیند.
ایجاد حسادت در فرد
فقدان باعث می‌شود فرد به دیگران احساس حسادت کند، او نمی‌تواند این وضع را تحمل کند و در مقابل دیگران از این نعمت بهره‌مند هستند.
احساس تلخ تنهایی
فرد فقدان دیده به آنی با یک احساس تنهایی روبرو می‌شود، تاب و توان را از دست داده، شلوغی اطراف به دل او ننشسته و هر لحظه خود را در میان حتی انبوهی از سوگواران تنها و تنهاتر می‌بیند.
احساس خشم
آستانه تحمل فرد فقدان دیده به شدت کاهش یافته تحمل هیچ موضوعی را نداشته و به سرعت و دفعات زیاد عصبی و خشمگین می‌شود.
پیامدهای جسمی فقدان
بی‌خوابی و اختلال در خواب، فرد سوگوار، اسیر بی‌نظمی در خواب خواهد شد.
کاهش اشتها، بی میلی به غذاخوردن از بارزترین عواقب فقدان و سوگ است که تا پایان دوره اثرات آن نمایان است.
استرس دائم، فشار عصبی باعث شده فرد فقدان دیده و سوگوار بابت هر موضوعی تحت استرس شدید قرار بگیرد.
گریه‌های طولانی، اشک شاید التیام بخش‌ترین کار برای فرد سوگوار است. گریه‌های مداوم تا سرحد آسیب جدی به چشم، بسیار در میان سوگواران دیده شده است.
سرگیجه، حالت تهوع، سردرد، اختلالات گوارشی، این‌ها شایع‌ترین اختلالات جسمی افرادی است که با غم عظیمی از فقدان و سوگ مواجه شده اند.
۴ کتاب مفید برای مواجهه با سوگ
در ادامه به چهار کتاب مفید برای مواجه با سوگ می‌پردازیم.
کتاب سوگ
دکتر علیرضا عابدین، شرمین روبن زاده و دل‌آرام صالحی طی یک کار اشتراکی کتابی بسیار کارآمد و آموزنده در مواجه با سوگ و فقدان ارائه داشته‌اند، نویسندگان این کتاب که خود در پاره‌ای از مراحل عمرشان در سوگ عزیزان نزدیک نشسته‌اند تجربیات خود را با مطالعات و پژوهش‌هایی در این زمینه آمیخته و اثری کارگشا در مواجه به فقدان خلق کرده‌اند.
این کتاب به زندگی پنج نفر پرداخته که زندگی هریک از آنها به خاطر از دست دادن عزیزی در لحظه از حرکت باز ایستاده است، نویسندگان کتاب برای مخاطبین خود راه‌کارهای روان‌پویشی کارآمدی در اثر ارائه داشته که به تحمل روان و آرام دوره فقدان و سوگ کمک بسیاری می‌کند.
کتاب سوگ درآمدی فلسفی
کتاب سوگ درآمدی فلسفی، نوشته مایکل چلبی توسط نصرالله مرادیانی ترجمه و انتشارات بیدگل آن‌را منتشر نموده است، این کتاب نگاهی فلسفی محور به فقدان و سوگ داشته است، حاصل کاوش فلسفی مایکل چلبی درباره سوگ آثار جالبی به‌همراه داشته که فراگیری این نتایج به روان شدن دوره سوگواری و مواجه با فقدان کمک شایانی خواهد داشت.
نویسنده با تکیه بر روانشناسی آمیخته با فلسه نشان می‌دهد ما در غم از دست دادن افرادی سوگوار می‌شویم که بخشی از بار هویتی ما را بر دوش می‌کشند، او بیان می‌دارد فقدان از این جنبه بسیار سهمگین است که فرد سوگوار احساس می‌کند بخشی از هویت خود را از دست داده است.
از منظر دیگر، نویسنده با راهکارهایی سوگ را فرصتی بزرگ و مغتنم برای پرورش روح و بزرگ شدن فرد فقدان دیده دانسته و توصیه کرده از فرصتی که نقشی در به وجود آمدن آن نداشتیم استفاده کرده به افزایش سطح عزت نفس و خودباوری و آستانه تحمل خود کمک کنیم.
کتاب سوگ و درمان آن
این کتاب نوشته دیان ای مور است، نسخه صوتی آن در فیدیبو قابل دسترسی و زهرا حاتمیان روایت دلنشینی از آن داشته، این کتاب یک چرخه بسیار کامل برای درمان و بهبود آثار مخرب ناشی از سوگ و فقدان است، نویسنده در این اثر تلاش داشته ابتدا پذیرش موضوع تلخ فقدان را برای مخاطب آسان نماید، از دیدگاه وی فقدان عزیزان برای هر شخصی که در دنیا زندگی می‌کند رخ داده ولی زمان آن مشخص نیست. پس خیلی بی‌قرار نباشیم چون تنها نیستیم.
نویسنده با یک نقشه راهنمای پررنگ و خوانا برای افراد سوگوار وارد معرکه شده و دست مخاطب را در روزهای تلخ آمیخته شده با غم بزرگ فقدان در میان تاریکی‌ها گرفته و پذیرش و درمان سوگواری را برای او بسیار ساده کرده است. راه‌کارهای ارائه شده در این اثر پس از اتمام دوره درمان از مخاطب فردی بسیار قوی‌تر خواهد ساخت.
دستنامه بهبودیابی از غم و اندوه
اثر فوق توسط راسل فریدمن و جان دبلیو جیمز خلق شده که کار ترجمه آن‌را میترا محمدزاده و نشر آن توسط انتشارات رمز انجام شده است. نسخه کامل کتاب در فیدیبو و فیدی‌پلاس قابل دسترسی است که درون‌مایه آن مواجه بهتر با فقدان و غم عزیزان است.
نویسندگان کتاب در یک ابتکار جالب موسسه‌ای به همین نام یعنی بهبودیابی از غم و اندوه تاسیس کرده که به‌صورت حضوری و آنلاین به مداوای افراد آسیب دیده از غم‌های عظیم و فقدان‌های بزرگ می‌پردازند، خالقین این موسسه مشاهدات مطالعات و همچنین روندهای جالب درمان را به صورت کتاب پیش رو گردآوری کرده و برای مخاطبینی که حوصله مراجعه به موسسه نداشته اند منتشر کردند غافل از این که این اثر به سرعت در تمام دنیا مشتریان بسیاری خواهد یافت.
به‌کار گیری تمرینات و توصیه‌های ارائه شده در این اثر قطعا به تسهیل دوره فقدان کمک خواهد کرد، نویسندگان این کتاب مشتریان بسیاری در جهان دارند که موسسه آنها را برای بهبود شرایط روحی خود انتخاب کرده‌اند.
مطالعه آثار فوق و دیگر کتاب‌های مواجه با فقدان نشان می‌دهد سوگواری دوره مشخص و استانداردی دارد که باید با آگاهی و بینش روشنی آن را طی کنیم، زندگی تحت هر شرایطی تحت شعاع آثار مخرب ناشی از فقدان قرار خواهد گرفت پس از آن این ما هستیم که باید هنر مواجه با آن را یاد گرفته باشیم تا کمترین آسیب به ادامه روند زندگی ما و اطرافیان‌مان وارد شود.
