واژهی تمامیتخواهی تا توتالیتاریسم، بیانگر منش و مشی حکومتهای مستبدی است که به طور معمول شخصی یا گروه اقلیتی در صدر آن قرار دارد. این فرد یا گروه تمامی شئون و رویدادهای یک کشور و جامعهاش را با زور با جهتدهی مشخصی، حتی بهرغم مخالفت تودهی مردم، در دست دارد و تعیین تکلیف میکند؛ برای امور شخصی و آزادی فردی اعضای با سرکوب محدودیت میگذارد. در قرن بیستم، این تفکر و حکومت برپایهی این تفکر شکل گرفت؛ اما چطور ممکن است که در جامعهای از انسانها که - میتوان گفت به طور ذاتی - هر یک شخصیت و حریم خصوصی خود را محترم میداند، چنین حکومتهایی میتواند پا بگیرد؟ ریشهی شکلگیری این فرم از حکومتها چیست؟ چطور میتوان به این موضوع اندیشید و پذیرفتید عدهای به اینچنین رویکردی معتقدند و آن را اجرا میکنند؟ سرکوب اقلیتها یا برتر بخشی کاذب به اقلیتی خاص چگونه قابلدرک است؟ این پرسشهایی است که ذهن فلاسفه، جامعهشناسان، متفکران، عالمان اندیشهی سیاسی، سیاستپیشگان و بسیاری را درگیر خودکرده است. یکی از ذهنهای درخشان قرن بیستم، هانا آرنت آلمانی - آمریکایی، در کتاب توتالیتاریسم کوشیده تا پیرامون تمامیتخواهی اندیشه و تحلیلی ژرف ارائه دهد و پاسخی برای پرسشها بالا بیابد و خاستگاهها، رویکردها و سازوکارهای توتالیتاریسم را بکاود.
- توتالیتاریسم، کتابی برای نگاهی تازه:
از اثرهای درخشان هانا آرنت فیلسوف سیاسی و کوشندهی اجتماعی، با نام «The Origins of Totalitarianism» خاستگاههای توتالیتاریسم است. این اثر مجموعهای سه قسمتی است که حدود هفتاد سال پیش در سال ۱۹۵۱ انتشار یافت. دو بخش نخست دو موضوع یهودیستیزی و امپریالیسم را بررسی و تحلیل میکند. بخش سوم که در مجلد مستقلی نیز، با نام «توتالیتاریسم»، انتشاریافته است، به مشخصات، شرایط و دینامیک این نحلهی فکری سرکوبگر و حرکتها و حکومتها بر پایهی آن میپردازد. میتوان با قاطعیت گفت که این کتاب تلاش هانا آرنت برای درک رویداد وحشتناکی است که جهان در آن سالها با آن مواجه شده، یعنی جنگ جهانی دوم. جنگی که میلیونها کشته بر جای نهاد و برآمده از ستیز میان حکومتها، سرکوب اقلیتها و دشمن پنداری آنها بهویژه یهودیان اروپایی بود.
این کتاب بسیار استثنایی است زیرا کسی آن را به رشتهی تحریر درآورده که در قلب این کشمشها و مصائب قرار داشت. آرنت خود یهودی جان به در برده و گریخته از مهلکهی یهودیستیزی نازیهای آلمانی بود. او تمامیتخواهی ویرانگر یک حکومت و جنگ خانمانسوز برآمده از آن را درک کرده است. با همهی این مسائل، اما شاهد اثری احساسی نیستیم، بلکه نویسنده با تمام توان کوشیده چون ذهنی آگاه و خوددار، به قلب مسائل بنگرد. در این مسیرها، تمامی کتب و مقالاتی را که در این باب منتشر شده، با دقت خوانده و به آنها ارجاع داده، ساختمانی عظیم و مستحکم از اندیشه پی افکنده است. گواه این مطلب را در کتابشناسی مفصل انتهای کتاب و پاورقیهای متعدد دقیق در هر صفحه میتوان جست.
در کتاب توتالیتاریسم، آرنت شرایطی که به ریشه دواندن این اندیشهی نابودگر میانجامد، بررسی کرده است. او نسبت میان حکومت توتالیتر، کارگزاران و حتی اوباشی که در جهت قدرت گرفتن و تسلط همهجانبه در تلاشاند، بیان و بررسی میکند. او دوری از واقعیت و پوچی ادعاهای حکومتهای تمامیتخواه مستبد و نسبتشان با خشونت را زیر ذرهبین میگذارد و بهخوبی میشکافد. با اینکه کتاب متأثر از جنگ جهانی دوم و هفتادساله است، بااینحال، هنوز برای درک روابط قدرت در دنیای امروز هم سخنان بسیاری برای گفتن دارد.
- بخشی از کتاب توتالیتاریسم:
احیا و بهبود سریع و شگفتانگیز هنرها در دهه اخیر، روشنترین گواهی است بر این که اتحاد شوروی را دیگر نمیتوان توتالیتر به معنای دقیق آن نامید. بیگمان و کوششهایی در جهت اعاده حیثیت استالین و فرونشاندن درخواستهای شفاهی فزایندهی برای آزادی بیان و اندیشه در میان دانشجویان و نویسندگان و هنرمندان انجام گرفتهاند، اما هیچکدام از اینها، بدون استقرار دوباره ارعاب و فرمانروایی پلیسی، نتوانسته و نخواهد توانست توفیقی به دست آورد. شکی نیست که مردم اتحاد شوروی، از هر نوع آزادی سیاسی - از آزادی اجتماعات گرفته تا آزادی اندیشه و عقیده و بیان محروم نگهداشته شدهاند: و باتوجهبه این ممنوعیتها چنین مینماید که چیزی در شوروی دگرگون نگشته است، حالآنکه کمتر چیزی در این کشور است که دستخوش دگرگونی نشده باشد.
زمانی که استالین درگذشته بود، گنجههای نویسندگان و هنرمندان تهی بودند، حالآنکه امروز ادبیات کاملی وجود دارد که دستنویس آنها، دستبهدست میشود و همهگونه نقاشیهای مدرن که در استودیوهای نقاشی طراحی میشوند و بی آن که به نمایش در آیند شهرت دارند.
توصیف این کتاب و نویسنده واقعا کار سختیه. کتاب فوقالعاده است. مخصوصا برای ایرانیها مفاهیم کاملا قابل درکه. مثالهایی که از آلمان نازی یا شوروی زده میشه قابل تعمیم به بسیاری از کشورهای حال حاضر دنیاست. شنیدن این کتاب برای هر کسی که دغدغه زندگی سالم و آزاد داره واجبه. کتاب کلمات و توصیفات نسبتا سختی هم داره. اما مانع درک مفاهیم نمیشه. من آدمیام که روی انجام همزمان چند کار تسلط دارم و این کتاب رو حین رانندگی گوش دادم ولی اگر کسی تمرکز کافی نداره، برای درک مفاهیم این کتاب، باید در خلوت و با دقت کافی گوش کنه.
صدای گوینده عالی بود. من این صدا رو روی چنین کتابهایی (تاریخی، اجتماعی، گزارشی و...) خیلی بیشتر دوست دارم تا روی رمانها و داستانها.
اگر میشد بیشتر از پنج ستاره به کتابی امتیاز داد، من اون امتیاز اضافه رو هم به این کتاب میدادم.
5
پربار 🌳
توتالیتاریسم از خانم هانا آرنت یک اثر فوقالعاده آموزنده است در مورد ریشه های توتالیتاریسم و نقش آن در سیستم های حکومتی شوروی سابق و آلمان نازی . به تفاوت ها و نکات مشترکشان به طور مبسوط پرداخته شده .
3
به نظر من در كل متن كتاب متن سنگيني هست ولي بازخواني آن توسط گوينده كه كمي ريتم تندي داشت به اين سنگيني دامن زده بود.
2
متاسفانه ترجمه خوبی نیست و همین موضوع در کیفیت خوانش تاثیر گذاشته و کار را نامفهوم میکند.
3
با چشم و گوشی باز و نقاد ، این اثر مهم و بزرگ را گوش دهید.