سفرنامه یک گونه بسیار شیرین هنری است که از انواع فرعی ادبیات محسوب می شود و در آن به نوشتن گزارش سفر یا توصیف گشت و گذار ها و تجربیات سفر پرداخته می شود. سفرنامه، نوعی گزارش است که نویسنده در قالب آن مشاهدات خود را از اوضاع شهرها یا سرزمین هایی که بدان مسافرت کرده است شرح می دهد و اطلاعاتی از بناهای تاریخی، مساجد، کتابخانه ها، بازارها، بزرگان، آداب و رسوم ملی و مذهبی مردم، موقعیت جغرافیایی، جمعیت، آب و هوا، زبان اهالی، مناطقی که بازدید نموده است و ... در اختیار خواننده می گذارد.
سفرنامه ها گنجینه ای از اطلاعات هستند که از طریق آن ها گاه می توان به واقعیت هایی از وضع اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ادواری از تاریخ مردم یا منطقه ای پی برد که دست یابی به آن ها از طریق کتب تاریخی میسر نیست.
انواع سفرنامه
دو دسته سفرنامه داریم. سفرنامه‌های خیالی و سفرنامه‌های واقعی.
دسته اول، همان‌طور که از اسمش پیداست، شرح تخیلات نویسنده به صورت قصه یا تمثیل است که در قالب سفر اتفاق می‌افتد. از این نوع سفرنامه‌ها هم در ادبیات ایران و هم در ادبیات جهان نمونه‌های زیادی داریم. کمدی الهی اثر معروف دانته، نویسنده مشهور ایتالیایی، در واقع نوعی شرح سفر خیالی او به دوزخ، برزخ و بهشت است.
سفرنامه‌های واقعی به آن دسته از سفرنامه‌هایی گفته میشود که واقعاً عملی شده باشد و نویسنده خاطرات خود و رخدادهایی را که عیناً دیده و شنیده و با آنها مواجه شده است را می‌نویسد. سفرنامه مارکوپولو نوشته مری هال در ادبیات جهان و سفرنامه ناصر خسرو در ادبیات ایران از جمله معروف‌ترین سفرنامه‌های واقعی است. در میان انبوه کتاب های موجود در سایت و اپلیکیشن فیدیبو، کتاب های آموزش سفرنامه نویسی نیز موجود است که می توان با مطالعه آن ها به اصول اساسی نگارش سفرنامه مسلط شد و تجربیات خود در سفرها را ثبت نمود.
کتاب های منصور ضابطیان با نام های مارک و پلو، مارک دو پلو، چای نعنا که مجموعه ای از عکس ها و سفرنامه وی به مراکش است و کتاب برگ اضافیکه یادداشت های پراکنده ای سفرهای وی به این سو و آن سوی جهان است، از نمونه های پرفروش سفرنامه های امروزی به شمار می روند.
زندگینامه یا بیوگرافی چیست؟
زندگینامه گونه‌ای ادبی است که به زندگی شخصی یک فرد می‌پردازد که ممکن است به قلم خود او نوشته شود که به آن زندگینامه خود نوشته می‌گویند و گاه شخصی دیگر آن را می‌نویسد. زندگینامه میتواند نوعی خاطره یا سفرنامه یا تاریخ مکتوب نیز باشد. به زندگینامه، حسب حال نیز گفته میشود.
زندگینامه یکی از انواع کارآمد نثر برای باقی نگاه داشتن یاد و خاطره بزرگان است. زندگینامه در لغت به معنای تاریخ زندگی یا دوره‌ای از زندگی شخصی در حدود اطلاعاتی است که نویسنده از احوال یک شخص بیان می‌کند. در ایران زندگینامه‌نویسی سابقه طولانی دارد، حتی در دوره ساسانیان نیز برخی از متونی که به زندگی افراد پرداخته شده یافت می شود. کتابهایی مثل اجزای خدای‌نامه و حتی برخی از کتیبه ها همچون کتیبه بیستون از جمله این نوشته هاست.
تذکره ها و شرح‌حال های فراوانی که در طی تاریخ ایران نوشته شده از جمله زندگینامه محسوب میشود که در بین آنها می‌توان به زندگینامه شخصیت های ادبی همچون فردوسی، سعدی، حافظ، پروین اعتصامی، فروغ فرخزاد و زندگینامه شخصیت های مذهبی همچون حضرت محمد (ص)، امام حسین(ع) و چهره های تاریخ ایران و جهان چون کوروش کبیر، هیتلر و ناپلئون بناپارت اشاره کرد.
خاطره نویسی
نویسندگی خاطرات، معمولا یکی از گزینه‌هایی است که سیاستمداران خارجی بعد از بازنشستگی به آن روی می‌آورند. می‌نویسند از اینکه بودند و چه مسیری را طی کردند تا شدند آن آدم‌هایی که تمام کشورشان آنها را می‌شناسند. نوشتن خاطرات روزانه بهترین سنتی است که از سال های دور میان مردم رسم بوده و اکنون علم مدرن به دنبال فواید این کار است.
در تعریفی دیگر خاطره، یکی از انواع ادبی و شکلی از نوشتار است که نویسنده در آن، خاطرات خود؛ یعنی، صحنه ها یا وقایعی را که در زندگی اش روي داده و در آن ها نقش داشته یا شاهدشان بوده است، شرح می دهد.
خاطره نویسی یکی از عام ترین و صمیمانه ترین راهها براي انتقال حس به وسیلۀ نوشتن است و هر کس میتواند با رعایت اصولی ساده و قواعدي محدود، به ساده ترین شکل، اتفاقات مهم زندگی خود را ثبت کند و خاطرات تلخ و شیرین زندگی همچون پیـروزي هـا و شکسـت هـا، تجربیات تکرار ناشدنی، حوادث مهم و عواطف و احساسات را ماندگار کند. نمونه هایی از پرفروش ترین کتاب های خاطره‌نگاری در سال های اخیر کتاب آقای سفیر و خاطرات هاشمی رفسنجانی است. همچنین نمونه های موفقی در بیان خاطرات 8 سال دفاع مقدس وجود دارد که به خوبی توانسته حال و هوای روزهای جنگ را به قلم درآورد و خاطرات شهدا را بازگو کند.
