کتاب از سبزه تا ستاره
-مقالات و مباحثی در زمینه قرآن پژوهشی،حافظ پژوهی فلسفه/عرفان/دین پژوهی ،ادبیات قدیم و جدید، نقد کتاب

کسانی که از «کثرت» ترجمه‌های امروزین قرآن مجید به زبان فارسی شگفت‌زده می‌شوند، اگر بدانند که کتاب قدسی آسمانی ما به زبان‌های انگلیسی و فرانسه در قرن بیستم، هر یک از ترجمه‌های فارسی بسی بیشتر است و به تجدید چاپ‌های بیشتری می‌رسد، به طرز دیگری شگفت‌زده خواهند شد. درباره ترجمه‌های فرانسه جز ذکر یک آمار در این مقاله سخنی نمی‌گوییم و خوانندگان فرهیخته را به منابع ذی‌ربط احاله می‌دهیم. طبق آمار و فهرست کتابشناسی جهانی ترجمه‌ های قرآن مجید که در سال ۱۹۸۶ منتشر گردیده است و کتابشناسی ترجمه‌های قرآن مجید را که در فاصله ۱۵۱۵ تا ۱۹۸۰ به ۶۵ زبان منتشر شده‌اند به دست می‌دهد. در این فاصله زمانی ــ و هر چه زمان پیشتر می‌رود تعداد ترجمه‌ها بیشتر می‌شود ــ تعداد ترجمه‌های کامل قرآن به انگلیسی ۲۹۵ و تعداد ترجمه‌های غیرکامل و جزوی ۱۳۱ فقره، و تعداد ترجمه‌های کامل فرانسوی به ترتیب مزبور، ۱۱۶ و ۲۱ عنوان بوده است. این کتابشناسی آثار ترجمه شده را تا ۲۴ سال پیش به دست می‌دهد، و می‌توان حدس واقع گرایانه زد که با توجه به رویداد مهم انقلاب اسلامی ایران، که تا سال‌ها توجه سیاسی و کنجکاوی جهان و جهانیان را برانگیخته، روی‌آوردن مترجمان زبان‌های ۶۵ گانه و شاید بیش از این تعداد زبان‌های دیگر (تا مرز ۱۵۰ زبان) بسی بیشتر شده است، و ویراست جدید این کتاب که با رفع نواقص قبلی، و افزایش ترجمه‌های جدید تدوین و تدارک شده و در دست انتشار است، شاید حجمی دو چندان چاپ اول پیدا کند. در همین کتابشناسی، آمار ترجمه‌های فارسی کامل، اعم از چاپ شده فارسی به صورت مستقل یا همراه با تفسیر ۱۰۷ عنوان، و ترجمه‌های فارسی غیرکامل ۶۵ عنوان است. حال آن‌که ترجمه‌های کهن و خطی فارسی که قریب به اتفاق آن‌ها تحت‌اللفظی و بین‌السطور است از یکهزار فقره برمی‌گذرد و کتابشناسی آن‌ها را همین نهاد قرآنی مبارک، یعنی «مرکز ترجمه قرآن مجید به زبان‌های خارجی» ان‌شاءاللّه‌ به زودی منتشر خواهد کرد. آری ترجمه‌های امروزین قرآن کریم در فاصله یک قرن اخیر ــ از اوان مشروطیت تا حال به ۵۰ عنوان نمی‌رسد که نگارنده این سطور بررسی توصیفی و انتقادی آن‌ها را با لحاظ کردن ۵ شرط در دست تدوین نهایی برای طبع و نشر از سوی همین مرکز دارد. آن ۵ شرط عبارتند از ۱) محدوده زمانی یک قرن اخیر ۲) همراه با تفسیر یا در «دل» تفسیر نبودن ترجمه ۳) کامل بودن / ناقص نبودن ۴) تحت‌اللفظی نبودن که مشخصه اصلی و کلی تمامی ترجمه کهن فارسی است (بیش از یکهزار ترجمه، در بیش از یک هزاره) ۵)منظوم نبودن آن‌ها.