کتاب صدیقه دولت‌آبادی (از پیشگامان جنبش زنان در ایران)
دانشنامۀ جهان اسلام

دانشنامه جهان اسلام دایره المعارفی است درباره شریعت مقدس اسلام و تاریخ و تمدن و فرهنگ ملل مسلمان از آغاز اسلام تا زمان حاضر. مقالات این دانشنامه که به ترتیب الفبایی تنظیم شده است حوزه وسیعی از علوم و معارف را دربر می گیرد: اصطلاحات علوم قرآنی و حدیث و فقه و کلام و عرفان و فلسفه و ادبیات و هنر، سیره انبیا و اولیا و ائمه (علیهم السلام)، شرح حال و آرای مفسران و محدّثان و فقها و متکلمان و فلاسفه و حکما و علما و عرفا و مورخان و شاعران و هنرمندان عالم اسلام، تاریخ سیاسی اسلام و سرگذشت خلفا و سلاطین و وزرا و خاندانهای حاکم، جغرافیای کشورها و بلاد اسلامی، وصف ابنیه و آثار تاریخی و مذهبی و شرح اعیاد و ایام دینی و ابزارها و پوشاکها و خوراکها و گیاهان و داروهای خاص جهان اسلام.
بخشی از مقالات دانشنامه جهان اسلام، به خصوص آنچه درباره اسلام و ایران و ادب فارسی است، اختصاصاً برای دانشنامه تالیف شده است که هم مولفان ایرانی و هم محققان مسلمان کشورهای دیگر در آنها مشارکت داشته اند. بخشی دیگر از مقالات، خاصه حوزه هایی که در ایران متخصص ندارد، ترجمه از منابع و مراجع مختلف است. برخلاف دانشنامه ایران و اسلام و دایره المعارفهای عربی و ترکی و اردو که ملتزم به ترجمه از یک منبع یعنی دایره المعارف اسلام بوده اند، دانشنامه جهان اسلام بدون چنان التزامی با جست و جو در دایره المعارفهای مختلف، مقاله های محققانه تر و مناسب تر را ترجمه کرده و در دانشنامه آورده است. گاه نیز از تلفیق دو یا چند مقاله معتبر به مقاله ای جامع تر با ساختاری مناسب تر پرداخته است.
مشخصات کتاب شناسی هر مقاله که برای تحقیقات بیشتر علاقه مندان اهمیت وافر دارد عموماً در پایان مقاله آمده، ولی نشانی مطالب نیز ذکر شده است.
از آنجا که به نظر می رسید بسیاری از هموطنان مایل به مطالعه تنها برخی از مقالاتِ هر مجلّد هستند و نه همه آنها، و نیز از آنجا که با پیشرفت سریع فنّاوری، نیاز به عرضه و ارائه مقالات دانشنامه جهان اسلام در فضاهای مجازی لازم و ضروری می نمود، مناسب دیده شد تا دست کم شماری از مقالات دانشنامه مزبور که خوانندگان بیشتری دارد از طریق سایت فیدیبو در دسترس علاقه مندان و خوانندگان گرامی قرار گیرد. امید که این کار در راستای آشنایی خوانندگان با دانشنامه جهان اسلام و نیز در افزایش میزان مطالعه ایرانیان و گسترش فرهنگ مراجعه به مقالات تخصّصی و دائرهالمعارفی در هر موضوع گام موثری باشد.

بنیاد دایره المعارف اسلامی

نویسنده و روزنامه نگار و از پیشگامان جنبش زنان در ایران. او در ۱۳۰۰ (۱۲۶۱ش) در دولت آباد اصفهان به دنیا آمد. پدرش، میرزا هادی دولت آبادی، از علما و ملاکین مشهور اصفهان بود. صدیقه به تشویق پدر در کنار هفت برادرش، ازجمله یحیی دولت آبادی، به تحصیل پرداخت و از کودکی زبان فرانسه آموخت. او در شانزده سالگی با حسین اعتضاد ملقب به اعتضادالحکماء، حکیم دربار، ازدواجکرد، اما حدود ۱۳۰۰ش، از همسرش جدا شد.(۱) فعالیت اجتماعی دولت آبادی با عضویت در «انجمن مخدَّرات وطن»، از انجمنهای فعال دوران مشروطه، در ۱۳۲۸ آغاز شد. تاسیس دارالایتام، حمایت کردن از کالاهای وطنی و مخالفت با استقراض از بیگانگان از جمله فعالیتهای انجمن بود.(۲)
صدیقه در ۱۳۳۵ برای نخستین بار در اصفهان، مدرسه دخترانه مکتب خانه شرعیات را با هدف سوادآموزی به دختران تاسیس کرد. هرچند، مدرسه به سبب مخالفت برخی روحانیان، اندکی بعد تعطیل شد. او همچنین در تاسیس مدرسه امّ المدارس در اصفهان در ۱۳۳۶ نقش داشت.(۳) احتمال دارد شهرت یابی خانواده زمینه ساز مخالفت روحانیان شده باشد. کما اینکه تاسیس مدرسه از سوی یحیی دولت آبادی نیز پیشتر با مخالفت جدّی روحانیان روبه رو شده بود.(۴) دولت آبادی در ۱۳۳۶ «شرکت خواتین اصفهان» را به صورت تعاونی و با استفاده از سرمایه زنان تشکیل داد. این شرکت سه کارگاه کوچک بافندگی در یزد، کرمان و اصفهان دایر کرد که همه کارکنان آن زن بودند. هدف این شرکت، ترویج تولید و استفاده از پارچه های داخلی و نیز جلوگیری از ازدواج دختران قبل از پانزده سالگی بود.(۵) دولت آبادی همچنین از اعضای فعال «جمعیت نِسوان وطنخواه» بود.(۶)