کتاب مدیریت زیست محیطی رواناب های شهری نشر انتشارات آوای قلم

روند رو به رشد جمعیت در کلانشهرهای کشور در حال توسعه‌ای چون ایران موجب گردیده است تا پروژه‌های عمرانی و زیربنایی متعددی در کشور با سرعت بالایی در حال اجرا باشد و بدیهی است که این گونه اقدامات و دیگر فعالیت‌های مختلف انسانی توأماً منجر به تخریب محیط زیست و افزایش آلاینده‌های آلی و معدنی در خاک، هوا، آب و به‌خصوص رواناب‌ها می‌گردد. در واقع از آنجایی که محیط زیست به محیط‌هایی گفته می‌شود که انسان و سایر موجودات به‌طور مستقیم و غیر‌مستقیم به آن وابسته می‌باشند و زندگی و فعالیت‌های آن‌ها در ارتباط با هم قرار دارند، لذا اجرای هرگونه طرحی از جمله طرح‌های توسعه شهری اثراتی را بر محیط زیست بر جای خواهد گذاشت که عدم توجه به آثار آن‌‌ها می‌تواند روند پیشرفت به سوی توسعه پایدار را خدشه‌دار نماید؛ ضمن آنکه برداشت خاک‌‌های سطحی موجب حذف پوشش گیاهی و تغییر در توپوگرافی منطقه می‌شود باعث ایجاد تغییراتی در رژیم هیدرولیکی جریان و کیفیت رواناب‌ها نیز می‌گردد. اثرات عمده ناشی از توسعه شهری بر محیط زیست بستگی به نوع کار و میزان توسعه، گستردگی محل و ترکیبات فیزیکی و شیمیایی خاک، الگوی هیدرولوژیکی آب‌های سطحی و زیرزمینی، نوع تجهیزات کنترل‌کننده و نحوه استفاده از آن‌ها و بالاخص همگام نبودن رشد جمعیت و توسعه شهرها با توسعه خدمات زیربنایی، دارد. از گذشته بسیار دور جمع‌آوری، هدایت و انتقال رواناب‌های سطحی به محل‌های پذیرنده، با احداث مسیل‌های خاص در سطح شهرها صورت گرفته است. اما امروزه به دلیل گسترش و توسعه شهرها، نگرش و جهت‌گیری مدیریت کلان شهری به سمت استفاده‌های چند منظوره و بهینه از مسیل‌ها سوق داده شده و نحوه استفاده از آن‌ها به‌عنوان یکی از تاسیسات زیربنایی شهری ابعاد دیگری نیز یافته است. اما پیامدهای ناشی از برخی ناهماهنگی‌ها بین سازمان‌ها و شرکت‌های ذیربط و یا ذینفع مانند سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری، شرکت‌های آب و فاضلاب و آب منطقه‌ای در حوزه فعالیت‌های خدمات شهری، عدم بهره‌گیری مناسب از قوانین و استانداردهای ملی و بین‌المللی و همچنین عدم نظارت مناسب بر نحوه اولویت‌بندی اجرایی طرح‌های زیربنایی مانند اجرای شبکه‌های جمع‌آوری و انتقال، احداث سیستم‌های تصفیه فاضلاب و همچنین روش‌های مهندسی جمع‌آوری، انتقال و دفع مواد زاید جامد شهری و تصفیه شیرابه حاصل از آن موجب شده است که مسیل‌ها، در بسیاری از نقاط کشور، عهده‌دار وظیفه جمع‌آوری و انتقال فاضلاب‌ها و محلی برای تجمع زباله‌های شهری شوند. این پدیده ضمن به‌وجود آوردن مناظر ناخوشایند موجب برهم خوردن شرایط زیست‌محیطی درون مسیل‌ها و محیط‌های پذیرنده و ایجاد اعتراض‌های عمومی شده است. محققین یکی از عوامل عمده ورود آلاینده‌های آلی و معدنی به اکوسیستم‌های آبی را رواناب‌های شهری می‌دانند و معتقدند که ادغام رواناب‌های شهری با آلودگی‌های منتقل شده از فعالیت‌های شهری، صنعتی و کشاورزی در دراز مدت، خطرات بالقوه‌ای را برای سلامتی انسان به دنبال خواهد داشت.