کتاب هر طور میل شماست!

به نام خداوند جان و خرد

یک دوک تبعیدشده

تاچِستُن(۳): یک دلقک
فردریک(۴): برادر دوک، اشغالگر دوک نشین
کرین(۵): یک چوپان
اَمین(۶): نجیب زاده ای از یاران دوک
اُدری(۷): دختری روستایی
ژَک(۸): نجیب زاده ای از یاران دوک
سِلیا(۹): دخترِ فردریک
سِر آلیوِر مارتِکست(۱۰): یک کشیش
سیلویوس(۱۱): یک چوپان
لوبو(۱۲): یک درباری، و از خدمتگزاران فردریک
فیبی(۱۳): دختری چوپان
چارلز(۱۴): کشتی گیر فردریک
رُزالیند(۱۵): دخترِ دوک پیر
آلیور(۱۶): پسر سِر رالِند
ویلیام(۱۷): عاشقِ اُدری
جَک(۱۸): برادر آلیور
آدام(۱۹): نوکر آلیور
اُرلاندو(۲۰): برادر آلیور
دِنیس(۲۱): نوکر آلیور

موجودی که مظهر نکاح و عروسی است با تعدادی نجیب زاده، مهتر، جنگلبان و نوکر

امیدوارم از مطالعه این نمایشنامه زیبا، لذّت کامل را ببرید!
این پنجمین نمایشنامه از سری نمایشنامه های کمدی شکسپیر است که تقدیم شما خواننده گرامی و فرهیخته می شود!
یادداشتی که به صورت جداگانه در دفتر ثبت کتابخانه ملّی انگلستان جای گرفته است، تاریخ این نمایشنامه را برای چهارم اوت سال ۱۶۰۰ میلادی مشخّص می کند. در واقع، این نمایشنامه، همزمان با پیسِ «هنری پنجم»، و «هیاهوی بسیار برای هیچ» منتشر شده بود. و ظاهرا بر اساس تبصره ای در پایین این ورقه دولتی، این نمایشنامه در تملک گروه بازیگران لُرد چَمبِلَن بوده است (که این نوعی احتیاط برای بازیگران تئاتر به شمار می رفت تا گروههای دیگر، آن نمایشنامه را از آنان ندزدند و آن را به نام خود، معرّفی نکنند...). امّا نکته ای که قابل توجّه است، این است که مادامی که نمایشی از محبوبیت فراوان در نزد تماشاچیان تئاتر برخوردار می شد، نویسنده آن، آن را برای انتشار نمی داد. و به راستی که این احتیاط، در مورد «هر طور میل شما است!» کاملاً موثر و مفید واقع شده بود. این نمایشنامه، بیست و سه سال بعد، دوباره در دفتر کتابخانه ملّی (در تاریخ هشتم نوامبر ۱۶۲۳) ثبت شد؛ و باید اعتراف کرد که خوانندگان امروزی، تنها از نسخه ای که برای بار دوم به کتابخانه ملّی ارائه شد، برخوردار می باشند و متن اوّلیه، هرگز به دست ما نرسیده است.
خوشبختانه این متن، بر خلاف متن «نیک آن باشد که انجامش نکوست» از مشکلات بسیار کمی برخوردار است و نسخه بردار آن، غلطهای زیادی را در هنگام نگارش آن، مرتکب نشده است. تنها نکته تعجب برانگیز، حضور غیرمترقبه برادری سوم در پایان نمایشنامه است (ژَک دوبوآ) که از دوک متجاوز، خبرهای تازه ای برای دوک تبعیدی می آورد. و نکته دوم، درباره قد و قامت رزالیند است:در یک جا، او خود را به عنوان دوشیزه ای بلندقامت معرّفی می کند و برای همین لباس مردانه می پوشد، و در جایی دیگر، او به عنوان دوشیزه ای کوتاه قامت معرّفی می شود.
به هر حال، همه متفّق الرای هستند که این نمایشنامه، به راستی از شکسپیر است، و همه قلم زیبای او را در این داستان شناسایی می کنند، و نکته مسلم این است که «هر طور میل شما است!» در تاریخ دوم دسامبر ۱۶۰۳ در «ویلتون هاوس»، در مقابل درباریان، به نمایش در آمد.
در مورد منابع این نمایشنامه، باید گفت همه بر این عقیده اند که این پیس، از رمانی دشتی از تاماس لاج(۱) الهام گرفته شده است. ظاهرا این نویسنده محترم، داستانی تحت عنوان:«رزالیند، یا ارثیه طلایی» در طول سفری دریایی و بسیار طولانی به مقصد جزایر قناری به رشته تحریر در آورده بود. و ظاهرا این رمان هم به نوبه خویش، با الهام گرفتن از منظومه ای افسانه ای متعلق به قرن چهاردهم میلادی به نام «افسانه گیملین» نگاشته شده، و احتمالاً نه تنها شکسپیر، بلکه لاج نیز نسخه ای از آن نوشته را در اختیار خود داشته اند.
این داستان، مربوط به رقابت و دشمنی دو برادر است. برادر کوچکتر که گیملین نام دارد، از ارث پدری محروم می شود و پس از ماجراهای بی شماری که از قدرت بازو و شهامت و ابتکار او حکایت دارد، موفّق می شود برادر ارشد و متجاوز را مجازات کند و تمام املاک و دارایی و افتخار از دست رفته اش را بازیابد. ماجرای داستان، از فرار او به جنگلی دورافتاده حکایت دارد و موضوع آن، مربوط به قهرمانی مبارز است که به گروهی مبارزان جنگلی می پیوندد تا برای آزادی و عدالت بجنگند. در اینجاست که لاج، ماجراهایی عاشقانه و لطیف نیز می افزاید و از مردجوانی به نام «رزادِر» سخن می گوید که همان «ارلاندو» شکسپیر است و دارای برادری شریر به نام «سالادین» است که همان «آلیور» است. سالادین قصد دارد رُزادِر را در نبردی ناعادلانه به قتل برساند، امّا پیش از نبرد، رُزادر و رُزالیند (که دخترِ شاه گِریزمُند است) عاشق یکدیگر می شوند و کمی بعد هم رزالیند تبعید می شود و به همراه دخترعمویش، و با پوشیدن لباسهای مردانه به جنگلی می روند که رزادر نیز در آن مخفی شده است. باری ماجرایی که شکسپیر نقل می کند، دقیقا بر اساس نوشته های لاج است:حمله به شیری که قصد جانِ سالادین را داشته، برگزاری یک عروسی مضحک که در پایان به یک عروسی جدّی مبدّل می شود و ماجراهای عاشقانه چوپانی که به شدّت غم انگیز است و سرانجام عروسی عشاق، و بازگشت شاه تبعیدی و پیروزی عشق و زیبایی بر شرارت و زشتی...
حقیقت این است که این نمایشنامه «افسانه ای» بسیار جالب و سرشار از موضوعات زیبا و عاشقانه است! شکسپیر با علاقه ای وافر، خود را غرق خیالپردازیهایی شاعرانه می کند و هر چه مایل است، در این نمایشنامه می افزاید! به جرئت می توان گفت که این یکی از زیباترین و پر بیننده ترین نمایشنامه های کمدی شکسپیر به شمار می رود! هر چند موضوع اصلی داستان، غم انگیز و خشونت بار است، امّا حضور آن دو دوشیزه، تاثیری چشمگیر در پدید آوردن فضایی مفرح و باصفا در آن جنگل تاریک و دورافتاده می کند، و خواننده همواره با فضایی «آفتابی» و شاد روبه رو است...!
من متن انگلیسی این نمایشنامه را از «مجموعه آثار شکسپیر» (انتشارات آونِل در نیویورک) و از متن فرانسوی آن به ترجمه ژول سوپرویل(۲) به فارسی برگردانده ام. این نویسنده فرانسوی در سال ۱۸۸۴ در پاراگوئه (مونته ویدئو) به دنیا آمد و در سال ۱۹۶۰ در شهر پاریس از دنیا رفت. او نمایشنامه نویسی بود که همواره سعی داشت ماهیت ماورای طبیعیِ موجود در نمایش را با ماهیتی بشری، در هم آمیزد و از جمله نمایشنامه های او می توان «زیبای جنگلی» را نام برد. او در سال ۱۹۳۸ این نمایشنامه را به فرانسه ترجمه کرد. امیدوارم از ترجمه این داستان زیبا، راضی و خرسند باشید! به زودی نمایشنامه های دیگری از شکسپیر، تقدیم شما خواهد شد!

فریده مهدوی دامغانی