مترجم ــ کسی که زبانی را به زبان دیگر برمیگرداند، کسی که ارتباط بین اقوام متکلم به زبانهای مختلف را ممکن میسازد ــ خیلی زود در تاریخ چهره نمود. دوباره سراغ کتاب پیدایش میروم: میگوید یوسف در مقام مأمور بلندپایهای از مصر با برادرانش که تازه از کنعان رسیده بودند سخن گفت و آنها ندانستند که یوسف حرفهای آنها را میفهمد «زیرا که ترجمانی در میان ایشان بود» (پیدایش ۴۲ :۲۳). واژه عبری که بهکار رفته melitz است که چندین معنا دارد، ازجمله واسطه یا وکیل مدافع یا حتی سفیر. ولی جالب است که برگردان مجاز کتاب مقدس این کلمه را مترجم (از مصری به عبرانی و برعکس) ترجمه میکند و چنانچه به یکی از نخستین ترجمههای متن عبری به آرامی بنگریم، میبینیم که این واژه مترجمان (meturgeman) ترجمه شده است و این شکل اولیه چیزی است که بعدها در انگلیسی dragoman (دیلماج) شد. مترجمان لغتی است بسیار قدیمی. پیشینه آن به زبان آشوری میرسد، ragamu در آشوری یعنی صحبت کردن، ریشه لغت rigmu است و اسم فاعل آن تسهیلکننده ارتباط معنی میدهد.