ماه جبین

هر کس که دید روی تو بوسید چشم من
کاری که کرد دیده من بی نظر نکرد
حافظ

کویر، به لب دندان گزیده می مانست، عطشناک و تفتیده. در دیدرس، هیچ چیز نبود جز جای پای تشنگی؛ شکاف های منقطع و خارهایی که جابه جا از دل کویر سر درآورده بودند و صورت به صورتش می ساییدند.
سکوت کویر را گهگاه، بادی ملایم برمی آشفت و هرم گرما را همراه با شنریزه ها بر سر و صورت مرد، می پاشید. مرد، تنها پیراهنش را از تن درآورد، شن هایش را تکاند و خواست که دوباره آن را بپوشد.
دستی به سر و گردن و سینه کشید، همه جا را پر از خاک و شنریزه یافت و... دست ها همچنان کبود. صبح که ترسان و مراقب از روستا بیرون می زد، پسربچه ای نگاه کنجکاوش را بر دست ها و صورت او پهن کرده و پرسیده بود: «آقا! چرا دست و صورتتان کبود شده؟!»
و او تلاش کرده بود که صورت را با دست هایش بپوشاند و از چنگال نگاه پسرک بگریزد: «نمی دانم، نمی دانم.» و پسرک چند قدم به دنبال او دویده بود: «ولی کبودی آن درست مثل کبودی صورت ماه جبین شده است.» و این کلام، مرد را آتش زده بود، روی برگردانده بود و پرسیده بود: «ماه جبین را تو از کجا می شناسی؟»
«چه کسی او را نمی شناسد؟!»
«کی دیده ای او را؟»
«همین امروز، همه دیده اند.»
پسرک بلافاصله رفته بود و او زانوهایش سست شده بود، شکسته بود و او را بر زمین نشانده بود.
«به کجا می گریزی رسوای عالم؟!»
حتماً با برآمدن آفتاب، مردم همه به کوچه و خیابان می ریختند، گرداگرد خانه او حلقه می زدند و سرک می کشیدند تا این رسوای روسیاه را بهتر ببینند. بر روی بام ها و دیوارها و حتی شیروانی ها غلغله می شود.
یکی با تاسف سرش را تکان می دهد و می گوید: «این هم از معلم بچه های ما!» و دیگری: «دخترانمان را به دست چه کسی سپرده بودیم!» و سومی: «از این پس به چشم هایمان هم اعتماد نکنیم!»
و چهارمی:...
باید برمی خاست و از روستا می گریخت. نیرویی او را به گریختن وامی داشت. از خودش یا دیگران؟ به کجا؟ نمی دانست. لابد جایی که هیچ چشمی نتواند کبودی صورت او را ببیند و با کبودی چهره ماه جبین پیوند دهد.
به پشت سر نگاه کرد و سیاهی روستا را در دوردست ها دید و بعد مسیر پیش رو را از نظر گذراند. چیزی به نام مقصد در دیدرس ذهن و کویر نیافت. دست برد به جیب پیراهن و دستمال سفیدش را بیرون آورد. با تردید و احتیاط، تای آن را باز کرد و روی آینه را گشود. آینه کوچکش را تا مقابل چشم ها بالا آورد و در آن باز نگریست. کبودی بود که به سیاهی می زد یا سرخی. انگار پوست بر آتش نشسته بود و برخاسته بود، لب ها و بخشی از گونه، درست همان جا که بر صورت ماه جبین ساییده بود.
«آقا! برایتان شیر آوردم.»
این، کار هر روز ماه جبین بود. همراه با سر زدن آفتاب می آمد و سه ضربه نرم و پیاپی بر در می نواخت. مرد احساس می کرد که این تلنگرهای نرم با آن دست های ظریف و کشیده و ناخن های خوش ترکیب، بر قلب او نواخته می شود. در همیشه باز بود. لحظه ای بعد چهارچوب قدیمی در بود که چهره آسمانی او را قاب می گرفت، با موهای خرمایی ریخته بر دو سوی شانه و مژه های بلند و منظمی که چون سایه بانی از چشم های خمار و قهوه ای اش محافظت می کردند. پوست صورتش، همیشه مرد را به یاد گلبرگ می انداخت، گلبرگ های گل محمدی که از میان آن، غنچه ای به نام دهان، ظهور کرده باشد.
در اولین دیدار خیال کرده بود که این خوابی صبحگاهی است و رویایی آسمانی که تنها فرشتگان می توانند آن را در سحرگاه خود داشته باشند ولی وقتی مژه ها سنگین و خرامان از جا برخاسته بود و دست با پیاله شیر دراز شده بود و لب ها... و لب ها تکان خورده بودند:
«آقا برایتان شیر آوردم.»
فهمیده بود که تصویر این قاب، خواب نبوده است، تصویر نبوده است و... چه بوده است، نمی فهمید. و این شده بود کار هر روز دخترک. نرم و آرام می آمد، پیاله شیر را در دست های مرد می گذاشت، پیاله پیشین را باز پس می گرفت و ناگهان قاب از تصویر خالی می شد. هر چه با ذهن و حافظه اش کلنجار می رفت که به یاد بیاورد این دختر را پیش از این در کجا دیده است، به جایی نمی رسید. دخترک انگار هیچ سابقه ای در خاطره او نداشت. ولی چطور چنین چیزی ممکن بود؟ تک تک شاگردانش را که سال ها پای درسش نشسته بودند، گوش به حرف ها و چشم به چشم هایش سپرده بودند، مرور کرده بود. پس کجایی بود این ماه جبین؟
آن روز عصر، بی آنکه موهایش را شانه کند، یا نگاهی در آینه به خود بیندازد، از خانه بیرون زده بود و کوچه پس کوچه های روستا را یکی پس از دیگری زیر پا گذاشته بود، از کوچه ای به میدانچه ای و از گذری به چهارسویی. و از همه آن ها که به خانه و چای دعوتش کرده بودند، به سلام و سپاسی پریشان گذشته بود و حتی تا لب رودخانه که دختران وقتشان را به شستن رخت ها می گذراندند، رفته بود. دخترکی چادر آبی گلدارش را بر شاخه پهن کرده بود و گفته بود:
«چطور از خانه بیرون آمده اید آقا؟ اگر چیزی می خواستید، می گفتید...»
و او پاسخ داده بود: «آمده ام هوایی عوض کنم.» و گذشته بود و باز هم گشته بود تا شب شده بود و او متوجه تاریکی نشده بود، مگر وقتی که پسربچه ای برایش فانوس آورده بود و گفته بود: «بدون روشنایی زمین می خورید آقا!» و او را به اصرار و هنوز با دست و چشم خالی تا خانه همراهی کرده بود.
دل آن را نداشت که از کسی چیزی بپرسد. ترجیح می داد که باز هم این جستجوی کورکورانه را تکرار کند اما رازش را با کسی در میان نگذارد.
خواندن و نوشتن را در این چند هفته به کلی فراموش کرده بود. تمام فکر و ذکرش شده بود ماه جبین که هر صبح می آمد و آتش به پا می کرد و می گریخت.
چرا در این مدت با او هیچ سخن نگفته بود؟ چرا به حرفش نکشیده بود؟ چرا به قدر دو کلام او را ننشانده یا نایستانده بود؟ چه توقعی!؟ سخن گفتن در مقابل آن تندیس زیبایی، آن مجسمه ظرافت، مشکل ترین کار بود، چیزی شبیه محال.
در این وقت ها ـ تازه اگر به اختیار خود می بود ـ باید همه حواسش را جمع می کرد و در نگاهش می ریخت که مبادا بخشی از عظمت و زیبایی از چهارچوب نگاه او بیرون بماند یا مبادا ظرافتی در زیر دست و پای نگاه، گم شود.
آینه را دوباره در دستمال پیچید، پیراهنش را بر سر انداخت تا از تاثیر مستقیم نور خورشید بکاهد و باز به سوی همان مقصد نامعلوم به راه افتاد. عطش، لحظه به لحظه بخش بیشتری از وجود او را تسخیر می کرد.
در تمام این مدت، هیچ گاه به فکر بوسیدن یا لمس کردن ماه جبین نیفتاده بود. حتی امروز صبح هم تا پیش از آمدن ماه جبین، این فکر به ذهنش خطور نکرده بود. بین جرقه این تصمیم و عمل، هیچ فاصله ای برای فکر کردن پدید نیامد.
ماه جبین، دستش را برای دادن پیاله دراز کرد، او با دست راست پیاله را گرفت و بر سکوی کنار در گذاشت. اول دست چپ را به سمت گونه ماه جبین دراز کرد و بعد دست راست را. لب های کوچک ماه جبین به تبسمی شرمگین گشوده شد و سرخی کمرنگی بر گونه هایش دوید. او لب هایش را بر گونه ماه جبین گذاشت و... وقتی برداشت، گونه ماه جبین را درست به اندازه دست ها و لب هایش کبود یافت.
ناگهان شرم و حیرت، سراسر وجودش را فرا گرفت. کبود شدن جای بوسه را در هیچ جا نخوانده و نشنیده بود. به دست های خود نگاه کرد، انگشت ها و کف دست، هرجا که بر گونه ماه جبین، نشسته بود، به کبودی می زد.
وقتی به خود آمد ماه جبین رفته بود. به سمت آینه کنار در برگشت و وقتی گونه و لب ها را در آینه، کبود دید، چشم هایش سیاهی رفت، زانوهایش سست شد، خود را بر ستون کنار در یله کرد و آرام آرام بر زمین سُرید.
بهت و حیرت و ندامت، اما چون آبی سرد، او را به هوش آورد. به خود فکر نمی کرد، به آبروی ماه جبین می اندیشید که دمی بعد بر زمین روستا می ریخت.
با خود فکر کرد: چهره او یا ماه جبین هر کدام به تنهایی دلیل بر هیچ جرم و خطایی نیست. کسی چه می فهمید که این ماه گرفتگی صورت او چگونه پدید آمده یا ابر چهره ماه جبین از کجا آمده است. اما حضور این دو در کنار هم، در یک مکان، حتی به وسعت یک روستا، رسوایی آفرین بود. فکر کرد به خاطر آبروی ماه جبین هم که شده باید برخیزد، بگریزد و خود را گم کند تا طشت رسوایی ماه جبین از بام نیفتد.
با خود جز آینه ای کوچک، هیچ چیز برنداشت. حتی قمقمه ای آب که در این بیابان بتواند حیات او را تمدید کند.
زبان، چون کلوخی خشک و سخت شده بود و شکاف لب ها را فقط خونی گرم، پرمی کرد. فاصله او با روستا اگر به این زیادی هم نبود، باز روستا به چشم او نمی آمد که آتش کویر انگار آب چشم ها را هم کشیده بود و سوی آن را کم کرده بود. احساس کرد اندک اندک آخرین رمق هایش تبخیر می شود. بی آنکه بخواهد، بر زمین نشست و پیش از آن، پلک هایش بر هم فرود آمد.
کویر، جگر او بود که در زیر آسمان پهن شده بود و هر لحظه با نیزه خورشید، شکاف تازه ای برمی داشت. خود را تمام شده یافت اما این قدر هم در خود نمی دید که پایش را آن سوی مرز هستی بگذارد. صورت اکنون با کویر مماس شده بود و دست ها در دو سو چون دو باله ماهی بر خاک می تپید.
آرام آرام در زیر پوست صورت، احساس رطوبت و خنکی کرد. رطوبتی که انگار عین حیات بود و زندگی را به تن مرده او تزریق می کرد. لرزشی مطبوع، ابتدا صورت و بعد تمام بدن او را فرا گرفت. انگار رمق بود که به تن مرده او می دوید.
آرنج را حایل کرد و صورت را از خاک برداشت. دست های نیمه جان را در خاک مرطوب فرو برد و آن را به سر و صورت و سینه خود مالید. با هر مشتی که برمی داشت، خاک زیرین را مرطوب تر و خنک تر می یافت. گودی هنوز به یک وجب نرسیده بود که آبی زلال، شروع به جوشیدن کرد. فاصله میان دست و دهان غیرقابل تحمل بود. صورت را در گودی فرو برد و لب و دهان را به خنکای آب سپرد.
اکنون انگار او کسی دیگر بود که از خاک برمی خاست، شاداب و زنده و با طراوت. به یاد دست ها افتاد، آن ها را به سوی چشم برد.
با ترس و تردید تا مقابل چشم ها بالا آورد. اثری از ماه گرفتگی ندید. بی تاب به دنبال آینه گشت، آن را نیافت، اطراف را جستجو کرد، اثری از دستمال و آینه ندید. چشمش ناخودآگاه به تصویر خود در آب افتاد، آبی که از آینه صافی تر بود، نشان داد که هیچ نشانی از کبودی باقی نمانده است.
ماه جبین چطور؟! این چشمه با چنین کرامتی ابتدا باید صورت ماه جبین را... و چشم را در اطراف گرداند، روستا نزدیک تر از آن بود که پیش از این به چشم می آمد. هر چه زودتر چهره ماه جبین را باید با این آب آشنا کرد. تمام راه، تا روستا را دوید، بی احساس خستگی. وقتی به آستانه روستا رسید، باز غصه دیرینه بر دلش چنگ انداخت. اکنون کجا می توانست ماه جبین را پیدا کند؟
مگر نه پیش از این ماه جبین را جز بر در خانه، جای دیگری، نیافته بود؟ باید به سمت خانه می شتافت، آنجا امید بیشتری بود. اما... نه این وقت روز، که در سحرگاه. ولی تا پگاه فردا چگونه می توان تاب آورد؟ و اصلاً با این ماجرا که امروز بر درگاه واقع شد، از کجا معلوم که او باز هم آفتابی شود؟ راستی پسرکی امروز صبح می گفت: همه روستا ماه جبین را می شناسند. اما مگر ماه جبین اسمی نبود که او خودش برای این دختر پری چهره گذاشته بود؟ او که هیچ گاه با وی سخنی نگفته بود که بتواند نامش را بپرسد.
پس آن پسر، ماه جبین را چگونه می شناخت؟ و اهالی روستا چگونه دختری به این نام می شناسند؟ از اولین کسی که دید، پرسید:
«شما دختری به اسم ماه جبین نمی شناسید؟»
«نه... آقا شما...؟!»
و گذشت. نایستاد، تا این هیاتش بیشتر به حیرت او دامن نزند. به تنها چیزی که فکر نمی کرد، شان و آبرو بود. حتی از بچه های کوچک کنار کوچه می پرسید:
«دختری به اسم ماه جبین...»
کفاش جوانی پرسید:
«آقا شما که همیشه در خانه اید، چنین دختری را کجا دیده اید؟»
و مغازه دار پیری گفت:
«خودتان که بهتر می دانید آقا معلم! ما دختری به این نام در این روستا نداریم.»
تا پیچ کوچه، هیچ کس دختری به این مشخصات، نمی شناخت.
از انحنای کوچه که پیچید، سایه ماه جبین را در آستانه در دید. مبهوت و متحیر به سمت خانه دوید آنچنان که چند بار پایش در هم پیچید و تعادلش را بر هم زد.
«شما؟ این وقت روز؟»
«آمده ام پیاله ام را ببرم.»
و او مبهوت و متحیر اما رام و دست آموز، به داخل خانه رفت و با پیاله بازگشت. وقتی پیاله را به سمت ماه جبین دراز کرد، یاد ابر چهره او افتاد. آن کبودی، که اینک اثری از آن نبود. با حیرت پرسید:
«ابر چهره شما، آن کبودی؟»
لب ها و چشم های ماه جبین با آرامشی بی نظیر تکان خوردند:
«محو شد.»
«چگونه؟»
«همان زمان که شما در چشمه کویر شستشو کردید، طرف های ظهر.»
ماه جبین از یال پیراهن آبی اش، دستمال بسته ای را درآورد و به سمت او دراز کرد، دستمالی که او خوب می شناخت: «راستی! این آینه، مال شماست، در کویر جا گذاشته بودید.»
تا او به خود بیاید و بهتش را در قالب سوالی بریزد، ماه جبین رفته بود و قاب، دوباره خالی بود. و از فردای آن روز، هر روز قاب خالی چشم او را تنها انتظاری مبهم پر می کرد.