کتاب درس‌ گفتارهای ایدئولوژی و اتوپیا نشر مرکز

درس‌ گفتارهای ایدئولوژی و اتوپیا

کتاب درس‌گفتارهای ایدئولوژی و اتوپیا اثر پل ریکور، فیلسوف و مفسر فرانسوی، در سال ۱۹۷۵ در دانشگاه شیکاگو ارائه شد و در سال ۱۹۸۶ به صورت کتاب منتشر شد. این کتاب یکی از مهم‌ترین آثار ریکور در حوزهٔ نظریهٔ اجتماعی و سیاسی است و تأثیر زیادی بر این حوزه داشته است.

ریکور در این کتاب، ایدئولوژی و اتوپیا را دو مفهوم اساسی در فهم جهان اجتماعی و سیاسی می‌داند. او معتقد است که ایدئولوژی و اتوپیا هر دو جنبه‌های اساسی آگاهی جمعی را تشکیل می‌دهند و در شکل‌گیری هویت و ارزش‌های اجتماعی نقش مهمی ایفا می‌کنند.

ریکور در ابتدا به مفهوم ایدئولوژی می‌پردازد. او معتقد است که ایدئولوژی عبارت است از مجموعه‌ای از باورها، ارزش‌ها و هنجارهای مشترکی که یک گروه اجتماعی یا فرهنگی را شکل می‌دهد. ایدئولوژی می‌تواند هم مثبت و هم منفی باشد. ایدئولوژی مثبت به معنای مجموعه‌ای از باورها و ارزش‌هایی است که به بهبود شرایط زندگی انسان‌ها کمک می‌کند. ایدئولوژی منفی به معنای مجموعه‌ای از باورها و ارزش‌هایی است که به حفظ وضعیت موجود و جلوگیری از تغییرات مثبت کمک می‌کند.

ریکور سپس به مفهوم اتوپیا می‌پردازد. او معتقد است که اتوپیا عبارت است از تصویری آرمانی از آینده که انسان‌ها به آن می‌اندیشند. اتوپیا می‌تواند هم واقعی و هم غیرواقعی باشد. اتوپیای واقعی به معنای تصویری آرمانی از آینده است که دستیابی به آن امکان‌پذیر است. اتوپیای غیرواقعی به معنای تصویری آرمانی از آینده است که دستیابی به آن غیرممکن است.

برای خواندن کتاب‌های علوم سیاسی به فیدیبو سر بزنید.

آشنایی با پل ریکور نویسنده کتاب

پل ریکور فیلسوف و ادیب برجستهٔ فرانسوی بود که با ترکیب شرح‌های پدیدارشناختی با تفاسیر هرمنوتیک شناخته شده‌است. ریکور در کنار هانس-گئورگ گادامر به‌عنوان برجسته‌ترین متخصصان هرمنوتیک در قرن معاصر شناخته می‌شوند. امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فعلی فرانسه، از دستیاران و شاگردان ریکور بود.

ریکور در ۲۷ فوریهٔ ۱۹۱۳ در ولانس، فرانسه به دنیا آمد. او در دانشگاه استراسبورگ تحصیل کرد و در سال ۱۹۵۰ دکترای خود را در رشتهٔ فلسفه دریافت کرد. ریکور سپس به دانشگاه سوربن رفت و در آنجا به تدریس فلسفه پرداخت.

آثار ریکور در حوزه‌های مختلفی از فلسفه از جمله هرمنوتیک، اخلاق، سیاست، دین و تاریخ تأثیرگذار بوده‌اند. او در کتاب‌های خود به بررسی مفاهیم اساسی مانند متن، تفسیر، روایت، هویت، اخلاق، عدالت و آزادی پرداخته است.

برخی از مهم‌ترین آثار ریکور عبارتند از:

-       تاریخ هرمنوتیک

-       زمان و حکایت

-       درباره ترجمه

ریکور در سال ۲۰ مهٔ ۲۰۰۵ در شاتنه-ملبری، فرانسه درگذشت.

چرا باید کتاب درس‌ گفتارهای ایدئولوژی و اتوپیا را بخوانیم؟

این کتاب را باید خواند زیرا:

-        ریکور معتقد است که ایدئولوژی و اتوپیا هر دو جنبه‌های اساسی آگاهی جمعی را تشکیل می‌دهند.

-       او معتقد است که ایدئولوژی می‌تواند هم مثبت و هم منفی باشد. آشنایی با این تئوری لذتبخش است.

-       ریکور معتقد است که اتوپیا می‌تواند هم واقعی و هم غیر واقعی باشد. این دوگانگی خواننده را به درک بهتری از اتوپیا می‌رساند.

-       او معتقد است که ایدئولوژی و اتوپیا هر دو می‌توانند به یکدیگر کمک کنند.

کتاب درس‌گفتارهای ایدئولوژی و اتوپیا اثری مهم و تأثیرگذار در حوزهٔ نظریهٔ اجتماعی و سیاسی است. این کتاب دیدگاه‌های جدیدی در مورد مفهوم ایدئولوژی و اتوپیا ارائه می‌دهد و تأثیر زیادی بر مطالعات بعدی در این حوزه داشته است.

در بخشی از کتاب درس‌ گفتارهای ایدئولوژی و اتوپیا می‌خوانیم

«ریکور می‌گوید مسیر آثار اولیهٔ مارکس پیشروی‌ای است به سوی توصیف آن‌چه «واقعی» است. تعیینِ سرشتِ واقعیت مفهومِ ایدئولوژی را متأثر می‌کند، زیرا مارکس در نهایت ایدئولوژی را آن‌چه واقعی نیست تعریف می‌کند. در اندیشهٔ مارکس تضاد میان ایدئولوژی و واقعیت است نه میان ایدئولوژی و علم، چنان‌که در مارکسیسم بعدی می‌بینیم. ریکور ادعا می‌کند که ایدئولوژی آلمانی اوج پیشرفت مارکس دربارهٔ این موضوع است. او می‌گوید مارکس در این اثر واقعیت را با پراکسیس ــ فعالیت انسانی بارآور ــ تعریف می‌کند و از این‌رو ایدئولوژی را هم به‌واسطهٔ تضادش با پراکسیس تعریف می‌کند. ایدئولوژی آلمانی‌ای که مارکس با آن مخالفت می‌کند ایدئولوژی فوئرباخ و دیگر هگلی‌های جوان است. واژگون‌سازی روش‌شناسانهٔ خود فوئرباخ آن‌چه را پیش‌تر قدرت امر الاهی دانسته شده بود به‌عنوان فعالیت انسانی بازپس گرفته بود، ولی این فعالیت انسانی هنوز هم محصول آگاهی یا اندیشه بود. خود مارکس واژگون‌سازی دیگری ــ واژگون‌سازی روش‌شناسانهٔ دیگری ــ را بر عهده می‌گیرد تا ثابت کند که منبع واقعی فعالیت انسانی پراکسیس است نه آگاهی. هگلی‌های جوان ــ و خود مارکس تا زمان دست‌نوشت‌های اقتصادی و فلسفی ــ آگاهی را مرکز فعالیت انسانی و به این معنا مرجع تمام وجود تلقی کرده بودند، ولی در ایدئولوژی آلمانی مارکس مایه‌های ایدئالیستی این تأکید را نقد می‌کند و فرد زنده را به جای آگاهی می‌گذارد. ریکور استدلال می‌کند که موضع مارکس چالشی نه فقط برای ایدئالیسم هگلی‌های جوان بلکه برای چهره‌های افراطی دیگری در مارکسیسم بعدی است که نیروهای ساختاری بی‌نام ــ طبقه، سرمایه ــ را عواملی فعال در تاریخ می‌بینند. ریکور اذعان می‌کند که در حالی که یک خوانش ساختارگرایانه از ایدئولوژی آلمانی ممکن است، یک تأویل جامع‌تر تشخیص می‌دهد که مارکس میان منظرهای عینی‌گرا و ایدئالیست میانجی‌گری می‌کند. ریکور می‌گوید کشف بزرگ مارکس در ایدئولوژی آلمانی مفهوم پیچیدهٔ «افراد در شرایط مادی‌شان» است. افراد واقعی و شرایط مادی به هم می‌پیوندند.»

پیشنهاداتی برای خوانندگان کتاب درس‌ گفتارهای ایدئولوژی و اتوپیا

اگر از خواندن کتاب درس‌ گفتارهای ایدئولوژی و اتوپیا لذت بردید، پیشنهاد می‌کنیم که از خواندن کتاب‌های زیر غافل نشوید.

۱- کتاب ما چگونه ما شدیم؟

۲- کتاب افشای واتیکان

۳- کتاب درباره آزادی