کتاب خیر عمومی و خیر خصوصی نشر مرکز

خیر عمومی و خیر خصوصی

کتاب خیر عمومی و خیر خصوصی نوشتهٔ ریموند گویس، فیلسوف و محقق سیاسی اهل بریتانیا، به بررسی مفاهیم خیر عمومی و خیر خصوصی می‌پردازد. گویس در این کتاب استدلال می‌کند که مرز روشنی میان این دو مفهوم وجود ندارد و صرفاً تفاوت‌های متداخلی میانشان هست. کتاب با بررسی تاریخچهٔ مفاهیم خیر عمومی و خیر خصوصی آغاز می‌شود. گویس نشان می‌دهد که این مفاهیم در طول زمان معناهای مختلفی داشته‌اند و همواره در حال تحول بوده‌اند. در دوران مدرن، این مفاهیم به‌طور فزاینده‌ای با حوزهٔ سیاست ارتباط پیدا کرده‌اند و به ابزارهایی برای تبیین و توجیه سیاست‌های عمومی تبدیل شده‌اند.

گویس سپس به بررسی سه نمونهٔ خاص از رفتار انسان می‌پردازد: بی‌شرمی، امر روحانی و امر خصوصی. او نشان می‌دهد که این سه نمونهٔ رفتاری را نمی‌توان به‌طور قطع به یکی از دو حوزهٔ خیر عمومی یا خیر خصوصی نسبت داد. برای مثال، بی‌شرمی می‌تواند هم در حوزهٔ عمومی و هم در حوزهٔ خصوصی رخ دهد. گویس در نهایت نتیجه می‌گیرد که مرز میان خیر عمومی و خیر خصوصی انعطاف‌پذیر است و نمی‌توان آن را به‌طور قطعی مشخص کرد. او معتقد است که این امر مهم است که از این انعطاف‌پذیری آگاه باشیم تا بتوانیم تصمیمات سیاسی را به‌طور مسئولانه‌تری اتخاذ کنیم.

برای خواندن کتاب‌های علوم سیاسی به فیدیبو سر بزنید.

آشنایی با ریموند گویس نویسنده کتاب

ریموند گویس فیلسوف و محقق سیاسی اهل بریتانیا است. او در سال ۱۹۴۳ در شهر لندن به دنیا آمد و در دانشگاه کمبریج تحصیل کرد. گویس در سال ۱۹۷۴ مدرک دکترای خود را در رشتهٔ فلسفه سیاسی از دانشگاه کمبریج دریافت کرد.

گویس از سال ۱۹۷۴ تا ۱۹۹۲ استاد فلسفه سیاسی در دانشگاه آکسفورد بود. سپس به دانشگاه یورک رفت و از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۸ استاد فلسفه سیاسی در این دانشگاه بود. از سال ۲۰۰۸ تاکنون، گویس استاد فلسفه سیاسی در دانشگاه گلاسکو است.

گویس آثار متعددی در زمینهٔ فلسفهٔ سیاسی، علوم سیاسی و تاریخ اندیشهٔ سیاسی منتشر کرده است. از جمله آثار مهم او می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:

کتاب خیر عمومی و خیر خصوصی (Public Goods, Private Goods) از مهم‌ترین آثار گویس است. این کتاب به بررسی مفاهیم خیر عمومی و خیر خصوصی می‌پردازد و استدلال می‌کند که مرز روشنی میان این دو مفهوم وجود ندارد و صرفاً تفاوت‌های متداخلی میانشان هست.

چرا باید کتاب خیر عمومی و خیر خصوصی را بخوانیم؟

این کتاب را باید خواند زیرا:

-       گویس استدلال می‌کند که مرز میان خیر عمومی و خیر خصوصی نه‌تنها انعطاف‌پذیر است، بلکه دائماً در حال تغییر است. این امر به دلیل تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است.

-       گویس معتقد است که مفاهیم خیر عمومی و خیر خصوصی ابزارهای مفیدی برای تبیین و توجیه سیاست‌های عمومی هستند، اما نباید این ابزارها را به‌عنوان واقعیت‌های عینی تلقی کرد.

-       گویس تأکید می‌کند که مهم است که از انعطاف‌پذیری مفاهیم خیر عمومی و خیر خصوصی آگاه باشیم تا بتوانیم تصمیمات سیاسی را به‌طور مسئولانه‌تری اتخاذ کنیم.

کتاب خیر عمومی و خیر خصوصی برای دانشجویان و پژوهشگران فلسفهٔ سیاسی، علوم سیاسی و حقوق، و همچنین علاقه‌مندان به مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، اثری ارزشمند و قابل‌تأمل است.

در بخشی از کتاب خیر عمومی و خیر خصوصی می‌خوانیم

دیوژنِ سینوپی، فیلسوف کلبی که در سده‌ی چهارم پیش از میلاد می‌زیست، عادت داشت در بازار آتن بنشیند و مشتو‌زنی کند.۱ او به نوعی ناآگاهی مرضی از اطرافش دچار نبود. انسان روان‌پریش و شیرین‌عقلی هم نبود. در جامعه‌ای هم زندگی نمی‌کرد که به قول الیاس۲ تازه در ابتدای «مسیر تمدن» بوده باشد، جامعه‌ای که تصور کنیم تازه در پایین نردبان تکامل فرهنگی‌ ما آدمیان بوده و هنوز قرار و قاعده‌ای برای تقبیح و اصلاح چنین رفتارهایی نداشته است. برعکس، می‌دانیم که آتنی‌ها عموماً به روش زندگی او و خصوصاً به این نوع رفتارها اعتراض می‌کردند. آشکارا او را مایه‌ی بی‌آبرویی جامعه می‌دانستند و اعتراضشان را به خودش هم می‌گفتند. ما این را از آن جا می‌دانیم که سنت یونانی اندیشه‌نگاری (doxography) مخصوصاً واکنش دیوژن به این انتقاد را نیز ثبت کرده است. نوشته‌اند او پاسخ می‌داد که ای‌کاش می‌شد شکم را هم با مالیدنش سیر کرد.

اما دقیقاً چرا کار دیوژن اهانت‌آمیز تلقی می‌شد؟ من سه علت مشخص سراغ دارم. یک استدلال قانع‌کننده این است که در جوامع بسیاری، از جمله خصوصاً جوامع معاصر اروپای غربی، اصلی نهفته وجود دارد به‌نام «بی‌توجهی مدنی» یا «نادیده‌انگاری»[۱۴] درباره‌ی این که انسان در اماکن عمومی چگونه باید رفتار کند.۴ مکان عمومی جایی است که من باید انتظارش را داشته باشم که «هر کس آن جاست» مرا ببیند؛ یعنی کسانی مرا می‌بینند که من نمی‌شناسمشان و لزوماً موافقت صریح خود را با ورود به تعامل با من ابراز نکرده‌اند. بازار در جهان باستان دقیقاً یک چنین مکانی بود: کسانی که ضرورتاً یکدیگر را نمی‌شناسند و ممکن است مقاصد و ترجیحات و سلایق متفاوت، پیش‌بینی‌ناپذیر، و شاید ناهمخوانی داشته باشند در مجاورت یکدیگر قرار می‌گیرند، اما هر کس کار خودش را می‌کند. اصل نادیده‌انگاری می‌گوید در چنین شرایط و مکان‌هایی من نباید مزاحم باشم؛ لااقل باید اجتناب کنم از این که مدام مزاحم باشم. به سخن دیگر، من باید اجازه دهم هر کس دیگری که مرا می‌بیند به من بی‌توجهی کند و به کار خودش ادامه دهد بدون این که لازم باشد وجود مرا در آن جا به حساب بیاورد. من نباید کسی را وادار کنم که به من توجه کند. استمنا عملی است که ما معمولاً آن را ارادی می‌شماریم، ولی اصل نادیده‌انگاری شامل همه‌ی جوانبی از وجود من می‌شود که می‌توانند جلب توجه کنند، حتی آن جوانبی که در اختیار من نیستند، مثل نداشتن بینی. به عبارت دیگر، این اصل تا پیش یا تا زیر سطحی که ما ارادی را از غیرارادی جدا می‌کنیم مصداق دارد. پس حتی آن دوقلوی سیامی هم که از سر به هم چسبیده بودند اگر برای خرید در ملأ عام ظاهر می‌شدند قاعده‌ی نادیده‌انگاری را نقض می‌کردند، گرچه خود به‌هیچ‌رو مسئول وضعی نبودند که وادارشان می‌کرد قاعده را نقض کنند.۵ امکان داشت به صرف این که آن شکلی بودند ناقض قاعده‌ی رفتار در ملأ عام شناخته شوند؛ یا ممکن بود صرف وجود آنها خودبه‌خود اهانت شمرده شود. نقض قاعده‌ی نادیده‌انگاری ظاهراً در دو گروه قرار می‌گیرد: (الف) نشانه‌هایی که کاملاً طبیعی‌اند (یعنی ما آنها را «طبیعی» می‌شناسیم) و دارندگانشان نمی‌توانند تغییرشان بدهند (چه مادرزادی، مثل دوقلوهای سیامی؛ چه اکتسابی، مثل از دست دادن بینی در یک تصادف) یا اجتماعی (مثل به دنیا آمدن در جای نامطلوب، یا داشتن نام خانوادگی نامناسب)؛ و (ب) عدم اهلیت. این گروه دوم به نوبه‌ی خود شامل موارد زیر می‌شود: (۱) نقض ناشی از ناآگاهی در مورد اهلیت فراخور (مثل بی‌اطلاعی از این که در کلیسا باید رو به محراب زانو زد)؛ (۲) نقض ناشی از قصور در کسب اهلیت (مثل نیاموختن طرز راه رفتن و شکل رفتار در حضور دیگران)؛ (۳) نقض ناشی از خستگی، حواس‌پرتی، و مانند آن)؛ (۴) قصور ارادی در استفاده از اهلیت موجود؛ و (۵) نقض عمدی برای اهانت به حاضران.۶ دیوژن، یقیناً ارادی و احتمالاً عمدی، این اصل نادیده‌انگاری را نقض می‌کند و بنابراین کارش یک اهانت است.

پیشنهاداتی برای خوانندگان کتاب خیر عمومی و خیر خصوصی

اگر از خواندن کتاب خیر عمومی و خیر خصوصی لذت بردید، پیشنهاد می‌کنیم که از خواندن کتاب‌های زیر غافل نشوید.

۱- کتاب افشای واتیکان از پل ویلیامز

۲- کتاب قدرت بی قدرتان

۳- کتاب ما چگونه ما شدیم نوشته صادق زیباکلام