کتاب ایل بختیاری در دوره‌ی قاجار نشر مرکز

کتاب ایل بختیاری در دوره قاجار نوشته آرش خازنی و ترجمه شهلا طهماسبی است. این کتاب به تأثیرات تعامل حکومت و ایلات در حاشیه ایران در دوران حکومت قاجار و بررسی تاریخ اتحادیه ایلی بختیاری در منطقه رشته‌کوه زاگرس در قرن سیزدهم هجری می‌پردازد. موضوع کتاب شامل نقش ایل بختیاری در این دوره، تحولات زیستی و اجتماعی ایل‌نشینان، تغییرات در میان حاکمیت و ایل بختیاری و نقش اقتصاد جهانی در این فرآیندهاست. این کتاب در دسته کتب تاریخ معاصر ایران فیدیبو قرار دارد.

چرا باید کتاب ایل بختیاری در دوره‌ی قاجار را بخوانیم

·      بازنگری در تاریخ حاشیه‌های ایران:

این کتاب به خوانندگان فرصت می‌دهد تا تاریخ حاشیه‌های ایران را از زوایای مختلفی مورد بررسی قرار دهند. اتحادیه ایل بختیاری به عنوان یک جنبش حاشیه‌ای در دوران قاجار، ابعاد مختلفی از زندگی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در این نواحی را بررسی می‌کند.

·      تأثیرات سیاست‌ها و امپراتوری بریتانیا:

کتاب ایل بختیاری در دوره قاجار به بررسی تأثیرات سیاست‌ها و طرح‌های امپراتوری بریتانیا در حاشیه‌های ایران می‌پردازد. این تحلیل به درک عمیق‌تری از روابط میان دولت مرکزی و ایلات در دوره قاجار کمک می‌کند.

·      پرسش‌های فرهنگی و جامعه‌شناسی:

نویسنده با بررسی پرسش‌های فرهنگی و جامعه‌شناسی ایل بختیاری، خوانندگان را با واقعیت‌ها و مشکلات مردم این نواحی در این دوره آشنا می‌کند.

·      نگاه متفاوت به تاریخ ایران:

کتاب ایل بختیاری در دوره قاجار با تمرکز بر ایل بختیاری، یک نگاه جدید به تاریخ ایران در دوره قاجار ارائه می‌دهد و به خوانندگان این امکان را می‌دهد که واقعیت‌های ناشناخته‌تری از این دوره را درک کنند.

در بخشی از کتاب ایل بختیاری در دوره‌ی قاجار می‌خوانیم

در بهار ۱۲۲۴، سربازان فتحعلی‌شاه قاجار (۱۲۱۲-۱۲۵۰)، برای جنگ با اسدخان بختیاروَند به قله‌های رفیع کوه‌های زاگرس لشکرکشی کردند. بنا بر وقایع‌نامه‌ی نیمه‌ی قرن سیزدهم، ناسخ‌التواریخ، اسدخان به شیرکُش شهرت داشت «چنان‌که وقتی دانسته به جنگ شیر کمر بست و آن شیر را به یک ضرب شمشیر بکشت.» خان متهور حدود ده سال از فرمان شاه سر پیچیده بود، کاروان‌ها را غارت می‌کرد و به دولت مالیات نمی‌داد. سپاهیان شاه طایفه‌ی بختیاروند را در قله‌های پوشیده از برف زردکوه محاصره کردند اما بختیاروندها از صخره‌های ناهموار بالا رفتند و از راه گردنه‌های صعب‌العبور خود را به قلعه‌های غیرقابل نفوذ کوهستانی رساندند.

فرار اسدخان و بختیاروندها نمونه‌ای از رویارویی بختیاری‌ها برای حفظ خودمختاری در حاشیه‌ی ایران قرن سیزدهم است. ایلات کوچنده شبان گوناگون شامل بلوچ، کرد، لر، بختیاری، قشقایی، عرب، و ترکمن در کناره‌های قلمرو شاهنشاهی عملاً از سلطه‌ی حکومت رها بودند. ایران از جمعیتی نامتجانس تشکیل شده بود و قاجاریان به سبب دسترس‌ناپذیر بودن مناطق سکونت ایلات و قدرت محلی‌‌شان، جذب و تحلیل آن‌ها را دشوار، اگر نگوییم عبث، می‌دیدند. قاجاریان همچون پیشینیان خود، صفویان و افشاریان، راهی جز حکومت بر چادرنشینان به شکل اتحادیه‌های ایلی دارای خودمختاری فرهنگی و سیاسی قابل توجه در حاشیه‌ی مملکت نداشتند. گفته‌های ابن خلدون عالم مسلمان قرن هشتم در مقدمه هنوز صادق است:

در مرزوبومهایی که دارای طوایف و جمعیت‌های فراوان و گوناگونست بندرت ممکن است دولتی نیرومند دوام یابد. زیرا اختلاف عقاید و تمایلات که بدنبال هریک از آنها عصبیتی است مانع عصبیت دیگر می‌شود و ازین‌رو مخالفت با حکومت و خروج و قیام بر ضد آن پیاپی فزونی می‌یابد هرچند خود آن حکومت متکی بعصبیتی باشد، زیرا هریک از عصبیتهای زیردست دولت خود را دارای قدرت و ارجمندی می‌پندارد.

به همین منوال حکومت مرکزی ایران در اوایل دوره‌ی معاصر، در تلاش مدام برای کنترل طوایف قدرتمند حاشیه‌های قلمرو شاهنشاهی بود.

این فصل با بررسی کنش متقابلِ اتحادیه‌ی ایلی رشته‌کوه زاگرس و حکومت قاجاریان، تاریخ ایلاتی‌گری حاشیه‌ی ایران قرن سیزدهم را می‌کاود و سرشت کنترل حکومت قاجار بر اتباع کوچنده‌ی‌ شبان و حاشیه‌های ایل‌نشین ایران را شرح می‌دهد. ایلات ایرانِ قرن سیزدهم در نهایت امر خارج از سلطه‌ی حکومت بودند. با این‌که بختیاری‌ها ظاهراً سر به اطاعت حکومت فرود آورده بودند، حضور حکومت در قلمرو کوهستانی آن‌ها به‌سختی احساس می‌شد. سلسله‌ی قاجار که خود اصلیت ایلاتی داشت، بر ایلات کنترلی سطحی و غیرمستقیم از طریق رؤسا یا خان‌ها اعمال می‌کرد. بختیاری‌ها با ارائه‌ی خدمات نظامی و پرداخت مالیاتی سبک به حکومت مرکزی، موقعیت خودمختار خود را در کوه‌های زاگرس در جنوب غربی ایران تضمین می‌کردند. نشانه‌ی محدودیت کنترل حکومت مرکزی بر حاشیه، موارد مختلف مقاومت، جابه‌جایی و فرار ایلات بود.

پیشنهادهایی برای دوست‌داران کتاب ایل بختیاری در دوره‌ی قاجار

اگر از خواندن کتاب ایل بختیاری در دوره‌ی قاجار لذت بردید، پیشنهاد می‌کنیم خواندن آثار زیر را از دست ندهید:

·      کتاب 3 مرد در برابر فریب تاریخ

·      کتاب ایران بین دو انقلاب

·      کتاب تاریخ ایران مدرن