کتاب مجموعه مقالات بیست و یکمین همایش بین المللی خلیج فارس نشر انتشارات مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه

انقلاب‌های عربی چهره سیاسی و امنیتی خلیج فارس را تغییر داده‌اند. تغییرات در امنیت خلیج فارس در چهار زمینه «منابع تهدید»، «الگوهای ائتلاف»، «نقش‌های منطقه‌ای» و «وابستگی متقابل امنیتی» رخ داده‌اند. اعتراضات گسترده مردمی موجب شده است منابع تهدید دولت‌های محافظه‌کار خلیج فارس از تهدیدات خارجی به تهدیدات داخلی تغییر کند. تظاهرات مردمی در بحرین و عربستان سعودی این واقعیت را به اثبات رساندند که تهدید واقعی برای دولت‌های اقتدارگرای خلیج فارس ماهیتی اجتماعی و درون‌زا دارد. در نتیجه انقلاب‌های عربی، الگوی سنتی ائتلاف در زیر مجموعه امنیتی خلیج فارس که بر اساس همکاری ایالات متحده و شورای همکاری خلیج فارس در مهار ایران و بیرون‌گذاری آن از ترتیبات امنیتی منطقه‌ای شکل گرفته بود نیز شکست خورده و به ناچار نیازمند بازتعریف است. نقش آفرینی بازیگران منطقه‌ای نیز از فضای جدید امنیتی خلیج فارس متأثر شده است. در حالی که ایران نقش «محافظ» خود را حفظ کرده و سعی در ایجاد مجموعه‌ای امنیتی فارغ از مداخلات قدرت‌های خارجی دارد، عربستان سعودی نقش خود را به عنوان «حامی» نظام حکمرانی محافظه‌کارانه و اقتدارگرای عربی تقویت کرده است. در این میان قطر سعی بر آن دارد تا با استفاده از امکانات مالی و رسانه‌ای خود نقش «رهبری» را میان کشورهای عربی بر عهده بگیرد. در نهایت انقلاب‌های عربی وابستگی متقابل امنیتی را در خلیج فارس و به صورت ویژه در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس افزایش داده و باعث شده‌اند این سازمان به سمت ایجاد بلوکی منسجم‌تر از دولت‌های پادشاهی محافظه‌کار حرکت کند.