(مرگ و حیات را آفریدیم تا شما را آزمایش کنیم). بحث دربارۀ ماهیت این آزمایش یا اینکه مراحل آزمایش چیست، اکنون مدنظر ما نیست؛ ولی قرآن برای خلقت مرگ و هستی هدف بارزی را بیان میکند و آن، آزمایش ماست. این امری بدیهی و عقلانی است که برای انجام آزمایش، به وسایل آزمایش احتیاج داریم؛ یعنی اگر قرار باشد از ما آزمایش بگیرند، ولی وسایل آزمایش را در اختیار ما نگذارند، اصلاً آزمایش معنا و مفهومی پیدا نمیکند. اگر قرار است ما در آزمایشگاهی مشغول به کار شویم، حتماً لازم است وسایل کار را اگرچه خیلی ابتدایی، در اختیارمان قرار دهند. پس اگر هدف از حیات و مرگ و هستی و نیستی آزمایش است، خداوند باید وسایل آزمایش را در اختیار ما گذاشته باشد؛ یعنی همانگونه که برای آزمایش در علوم طبیعی نیازمند استفاده از وسایلی مثل لولۀ آزمایش یا دستگاههای مختلف هستیم، این آزمایش هم به ابزارهایی احتیاج دارد که در ادامه به تعدادی و شاید هم بهتعبیری، به مهمترینِ این گونه ابزارها اشاره میکنم. برای اینکه ما آزمایش بشویم و این آزمایش معنیدار باشد، باید این ابزارها در اختیار ما قرار بگیرد:
اولین ابزار، راه است؛ یعنی باید بین همۀ بیراههها راه وجود داشته باشد. اگر همۀ مسیرهایی که پیش روی ماست بیراهه باشد، مسلماً آزمایش معنی نمیدهد. باید در بین مسیرهایی که وجود دارد، یکی راه اصلی باشد؛ پس مسیر و راه هدایت اولین ابزار لازم برای آزمایش ماست که باید وجود داشته باشد.