نوشتن تاریخ از دوران یونان باستان متداول بوده است و در کتاب‌های مورخین می‌توان به جزئیاتی مهم و شگفت‌آور درباره گذشته‌های دور و نزدیک دست پیدا کرد. اندیشمندان و فلاسفه نگاه‌های گوناگونی به تاریخ دارند اما بیشترشان این علم را تحسین می‌کنند. بسیاری از افراد دوست دارند تا تاریخ را مطالعه کنند، زیرا خواندن آن را جذاب و سرگرم کننده و در عین حال آموزنده می‌دانند. در جهان رویدادهای مهم و تاثیرگذاری اتفاق افتاده است که دانستن درباره آنها ضرورت زیادی دارد.
از سوی دیگر خواندن برخی از کتاب‌های تاریخی زمان‌بر است و در آنها به نکاتی اشاره شده که ممکن است برای خوانندگان معمولی اهمیتی نداشته باشد و تنها دانشجویان تاریخ و خوانندگان حرفه‌ای کتاب‌های تاریخی بهتر است درباره آنها بدانند. از طرف دیگر روایت‌های تاریخی ممکن است جهت‌دار باشند و هر مورخ از منابع خاص و محدودی برای نوشتن کتابش استفاده می‌کند. در این صورت بهتر است تا روایت‌های گوناگون از یک رویداد تاریخی خوانده شود یا از منابع مختلفی برای کسب اطلاع درباره یک واقعه استفاده کنیم اما بسیاری از ما زمان کافی و بنیه علمی لازم برای انجام چنین کاری را نداریم، در این صورت یک خواننده نقاد نخواهیم بود و اطلاعات به صورت جهت دار به ما خواهند رسید. در این‌جا است که گوش دادن به پادکست تاریخی اهمیت پیدا می‌کند. برای درست کردن این پادکستها عمدتا از چند منبع مختلف استفاده شده است تا اثر جامعیت بیشتری داشته باشد و بتواند تفسیرها و روایت‌های گوناگون از یک ماجرا را پوشش دهد. علاوه بر این در پادکستها به موارد مهم و تاثیرگذار اشاره میشود و در آنها خبری از جزئیات بی‌اهمیت و غیرضروری نیست. در این یادداشت تعدادی از بهترین پادکستها آشنا خواهیم شد. سبک‌های گوناگونی برای درست کردن این روایت‌های جذاب تاریخی به کار رفته است که گوش دادنش به ما حس خوبی می‌دهد.
خلاصه کتاب انسان خردمند؛ تاریخ مختصر بشر
پادکست‌های تاریخی فارسی چه موضوعاتی را پوشش می‌دهند؟
معمولا روایت خطی از تاریخ جذابیت چندانی ندارد و سازندگان پادکستها تلاش می‌کنند موضوعات جالب و دارای اهمیت بالا را انتخاب کنند و آنها را ارائه دهند. برخی از این پادکستها دارای روایتی شخصیت‌محور هستند به این صورت که با بیوگرافی و کارهای مهم یک شخصیت تاریخی آشنا می‌شویم. مولفه‌های گوناگونی برای انتخاب مشاهیر وجود دارد. آنها می‌توانند دولتمرد، هنرمند، فعال اجتماعی یا شخصیتی علمی باشند.
تعداد دیگری از پادکست‌های تاریخی به صورت تخصصی یک بازه و دوره زمانی را مورد بررسی و بحث قرار می‌دهند و رویدادهای آن را کاوش می‌کنند. به عنوان مثال تاریخ اروپا در آستانه وقوع جنگ جهانی دوم، دوران جنگ سرد، تاریخ معاصر ایران یا ایران پس از اسلام می‌توانند موضوعاتی باشند که در پادکست می‌شنویم.
برخی دیگر از این پادکستها دارای فرمی متفاوت هستند و در آنها یک کتاب تاریخی مورد بررسی قرار می‌گیرد. تاریخ صرفا روایت وقایعی نیست که در گذشته اتفاق افتاده‌اند بلکه در آن تحلیل وقایع و تفسیر آنها و کاوش درباره میزان تاثیرگذاری‌شان دارای اهمیت بالایی است و مورخان چنین کارهایی را نیز انجام می‌دهند. کتاب انسان خردمند یا تاریخ بی خردی را می‌توان در این تقسیم‌بندی قرار داد. در حقیقت این آثار دارای تم فلسفی هستند و سازندگان پادکست این آثار و نقدهایشان را پوشش می‌دهند.
گاهی اوقات عباراتی نظیر تاریخ هنر یا تاریخ جنگ را می‌شنویم. برخی مورخان و اندیشمندان به شکل تخصصی یک موضوع را انتخاب کرده‌اند و آن را از دوران باستان تا دوران معاصر بررسی کرده‌اند. این پادکستها معمولا تخصصی‌تر هستند.
پادکست‌های تاریخی شنیدنی
در ادامه چند پادکست تاریخی مشهور که این روزها در ایران تولید می‌شوند را بررسی می‌کنیم:
پادکست تاریخی شیرکاکائو
پادکست تاریخی شیرکاکائو به موضوعاتی جالب و تاثیرگذار در تاریخ ایران و جهان اشاره می‌کند که پیامدهایش هنوز در زندگی ما وجود دارد و دنیای امروزمان را شکل داده است. انتخاب این موضوعات با هوشمندی زیادی صورت گرفته است و مخاطب را به تامل وا‌می‌دارد. اولین اپیزود شیرکاکائو در رابطه با تاریخ قاره آفریقا انتشار پیدا کرد. این اپیزود به زمانی اشاره داشت که آفریقایی‌ها بسیار ثروتمندتر از اروپایی‌ها بودند و هدایا و طلاهایی که از جانب آنها به کشورهای دیگر از جمله اروپایی‌ها داده شد تورم قابل توجهی را ایجاد کرد و استعمارگران اولیه یعنی اسپانیا و پرتغال را وسوسه کرد تا به این قاره لشکرکشی کنند.
یکی دیگر از اپیزودهای این پادکست تاریخ‌نویس بخت‌برگشته نام دارد. این مورخ مجبور میشود تا روایتی جعلی و دروغین از یک نوزاد ارائه دهد. در این قسمت با تاریخ کشور کره شمالی آشنا خواهیم شد و درباره کیش شخصیت رئیس‌جمهور آن، جنگ داخلی کره و دیگر مسائل مرتبط با آن نکات جالبی را می‌آموزیم.
موضوع جالب دیگری که این پادکست به آن پرداخته است، ارتباط ایرانیان با مسیحیت اولیه است. ایپزودی که به این موضوع پرداخته است از ۶ داستان مختلف و شنیدنی تشکیل شده است و دید جالبی به مخاطب می‌دهد. داستان کشور تایلند و مستعمره نشدن آن در طول تاریخ هم موضوع شگفت آور و جذاب دیگری است که این پادکست به آن پرداخته است.
یکی از پرطرفدارترین اپیزودهای پادکست شیرکاکائو، خسارت محض نام دارد. در این اپیزود به اتفاقی هولناک اشاره میشود که سرنوشت جهان را تغییر داده و بسیاری از امپراطوری‌ها را به زانو درآورده است. این اتفاق ترسناک بیماری طائون نام دارد. طاعون در مقطعی نزدیک به یک سوم از جمعیت اروپا را به کام مرگ فرستاد.
این پادکست جذاب را می‌توانیم با صدای احسان حاجیان گوش کنیم.
پادکست تلنگر
تاریخ اروپا یکی از محبوب‌ترین موضوعاتی است که می‌توانیم درباره آن اطلاعات کسب کنیم. آن چیزی که تغییر و تحول در اروپا و نهایتا در جهان را رقم زد دوره‌ای است که به نام رنسانس یا عهد نوزایی شناخته میشود. در این زمان بنیان‌های فکری اروپایی‌هایی تغییر کرد و سلطه کلیسا بر علم به پایان رسید. بازارها گسترش پیدا کردند و شهرهای آزادی شکل گرفتند که در برابر استبداد پادشاهان و فئودال‌ها می‌ایستادند. اپیزود صفر پادکست تلنگر به همین دوران اشاره دارد.
تلنگر پادکستی است که زندگی اندیشمندان و روشنفکران مهم اوایل قرن هفدهم را مورد بررسی قرار می‌دهد و ایده‌های آنها را به ما معرفی می‌کند. اپیزود اول این پادکست به زندگی رنه دکارت فیلسوف برجسته فرانسوی اختصاص داده شده است. او علاوه بر فلسفه در حوزه ریاضیات نیز فعالیت می‌کرد. بسیاری از بنیان‌های فکری‌ای که دکارت پایه گذاشته در حال حاضر نیز کاربرد دارند. در این اپیزود با جزئیات مهمی از زندگی دکارت آشنا خواهیم شد که کمتر کسی نسبت به آنها شناخت دارد.
پادکست راوکست
راوکست یک پادکست تاریخی است که جنسی روایت‌گونه دارد. این روایت می‌تواند درباره رویدادها، وقایع یا اشخاصی باشد که جهان را تغییر داده‌اند. در جهان اتفاقات دهشتناکی رخ داده که خیلی‌ها نسبت به آن آگاهی ندارند. راوکست به ما بخش‌های تاریخ تاریک را نشان می‌دهد و صدایشان را به گوش‌مان می‌رساند.
اولین اپیزود این پادکست به مرگ سیاه یا داستان طائون سیاه اشاره دارد. در ابتدای قرن چهاردهم بود که این بیماری از خاور دور به بقیه نقاط آسیا و در نهایت به اروپا سرایت کرد. طاعون تبعات هولناکی به همراه داشت و چرخه تجارت و مبادله را منحل کرد. اما تحت تاثیر تبعات طاعون، جنبش‌های نوزایی دینی در اروپا شکل گرفتند و کمبود نیروی کار انگیزه‌ای برای تولید ماشین‌ها شد. طاعون بسیاری از ذهنیت‌ها و باورهای قدیمی را تغییر داد.
اپیزود سوم راوکست به سرگذشت آخرین تزار روسیه، تزار نیکلای دوم اشاره می‌کند. این پادشاه تحت تاثیر انقلاب کبیر روسیه از قدرت عزل شد و نهایتا خود و خانواده‌اش سرنوشتی غمبار و ناراحت‌کننده پیدا کردند. این اپیزود به شرایط اجتماعی و اقتصادی روسیه در دوران سلطنت نیکلای دوم نیز می‌پردارد و دلایل وقوع انقلاب کبیر روسیه را بررسی می‌کند.
اپیزود قتل‌گاه کانین راوکست خیلی شنیده شد و طرفداران زیادی پیدا کرد. این اپیزود به رویدادی اشاره داشت که کمتر کسی از آن اطلاع دارد. اتحاد جماهیر شوروی از آغاز جنگ جهانی دوم در این نبرد حضور نداشت. دولت استالین طی توافقی پنهانی با آلمان نازی پیمان عدم مخاصمه را امضا کرده بود. با حمله آلمان نازی به لهستان، دولت اتحاد جماهیر شوروی نیز وارد خاک لهستان شد و بخشی از این کشور را به خاک خود ضمیمه کرد. داستان جنگل کانین به عنوان یک جنایت جنگی ثبت شده است. در این ماجرا نزدیک به چهار هزار تن از افسران لهستانی توسط ارتش سرخ شوروی اعدام شدند. بنا بر براوردهای رسمی نزدیک به دویست هزار تن از نیروهای ارتش لهستان، پس از اشغال این کشور توسط شوروی از اردوگاه‌های کار اجباری سیبری سر درآوردند.
اپیزود چهل و پنجم به یکی از بزرگ‌ترین قهرمانان ملی فرانسه در دوره تفتیش عقاید کلیسا اشاره می‌کند. بریتانیا و فرانسه در این دوران با یک دیگر جنگ‌های خونینی داشتند که به جنگ‌های صدساله معروف شدند. بریتانیا در آن دوران توانسته بود شهر پاریس را اشغال کند اما با ظهور و آمدن ژاندارک که دختری جوان و روستایی زاده بود وضعیت جنگ تغییر پیدا کرد و فرانسوی‌ها انگیزه ایستادگی و عقب راندن انگلیسی‌ها را یافتند. فرانسوی‌ها ژاندارک را به عنوان یک قدیس و فرستاده مسیح مورد احترام قرار می‌دادند اما انگلیسی‌ها به او نسبت جادوگری دادند. نهایتا و با وقوع یک توطئه ژاندارک دستگیر و به اتهام جادوگری و ارتداد به مرگ در آتش محکوم شد. با این وجود یاد ژاندارک در ذهن شهروندان فرانسه باقی ماند و بسیاری با الگوبرداری از او در برابر اشغال‌گری و تهاجم بیگانگان مقاومت کردند. در رثای ژاندارک نوشته‌ها و سروده‌های بسیاری به زبان فرانسوی تالیف شده است.
از راوکست ۳۷ اپیزود تاریخی وجود دارد و ما می‌توانیم این پادکست را با صدای ایمان نژاداحد گوش دهیم.
پادکست تارکست
دهه شصت و هفتاد میلادی برای ایالات متحده آمریکا و اروپای غربی اهمیت زیادی دارد. در این دوران جنبش هیپی‌ها در این کشورها فراگیر شدند. هیپی‌ها تلاش داشتند تا در برابر هنجارهای رسمی جامعه مصرفی و سرمایه‌داری ایستادگی کنند و این کار را با سبک زندگی متفاوتی که در پیش گرفته بودند انجام دادند. پادکست تارکست به طور ویژه به جهان در دهه‌های شصت و هفتاد میلادی اشاره می‌کند و به صورت مختصری نیز به سراغ موسیقی‌های آن دوران اشاره می‌کند.
ایالات متحده آمریکا تحت تاثیر جنگ ویتنام و طولانی شدن آن تحولات زیادی را تجربه کرد و دستخوش تغییر شد. تقاضا برای پایان دادن به این جنگ موج‌های اجتماعی فراوانی را برای برابری نژادی و جنسیتی در این کشورها درست کرد. بسیاری از میراث‌های جنبش هیپی‌ها و جنبش حقوق مدنی سیاهان در حال حاضر نیز پا برجا باقی مانده‌اند.
این پادکست ضمن اشاره به تاریخچه پیدایش هیپی‌ها درباره جزئیات زندگی آنها اشاره می‌کند و از این نظر بسیار هیجان‌انگیز و جذاب است. از این پادکست تاکنون ۶ اپیزود منتشر شده است.
چرا گوش دادن به پادکست تاریخی فارسی مهم است؟
آشنایی با برخی از موضوعات تخصصی نظیر تاریخ معاصر ایران یا تاریخ اسلام کار چندان آسانی نیست و باید زمان زیادی را به مطالعه کردن اختصاص دهیم. اما پادکستها می‌توانند سرعت یادگیری ما را بالا ببرند. یکی دیگر از خوبی‌های پادکست‌های تاریخی معرفی منابع تخصصی برای مطالعه عمیق‌تر است. ما با گوش دادن به آنها ممکن است به موضوع خاصی علاقه‌مند شویم و پس از شکل‌گیری یک ذهنیت اولیه به سراغ یادگیری دقیق‌تر آن موضوعات برویم. همچنین می‌توانید با شنیدن این پادکستها لحظات دلچسبی را در عصر یک روز تعطیل یا در مسیر محل کارتان داشته باشید.
