یکی از اولین مهارت‌هایی که در سال‌های پیش از دبستان به کودکان آموزش داده می‌شود رنگ‌آمیزی است. روان‌شناسان کودک در سراسر جهان درباره‌ی این موضوع اتفاق‌نظر دارند که نقاشی و رنگ کردن یکی از بهترین سرگرمی‌های آموزشی برای کودکان است زیرا هم باعث توسعه‌ی مهارت‌های حرکتی کودک می‌شود و هم خلاقیت او را افزایش می‌دهد. علاوه بر این رنگ آمیزی یکی از بهترین روش‌ها برای بروز درونیات است و می‌تواند در سلامت روان کودکان مؤثر باشد. نکته‌ی جالبی که در سال‌های اخیر اتفاق افتاده است گسترش کتاب‌های رنگ آمیزی برای بزرگسالان است. افراد زیادی معتقدند انجام این فعالیت می‌تواند آرامش را به ذهن شما برگرداند یا در کنترل استرس مؤثر باشد، آیا شما هم فکر می‌کنید یک کتاب رنگ آمیزی خوب می‌تواند پناهگاهی در برابر دنیای شلوغ و پر استرسی که در آن زندگی می‌کنیم باشد؟ بگذارید ابتدا کمی عقب‌تر برویم و ببینیم این کتاب‌ها از کجا آمده‌اند.
تاریخچه کتاب‌های رنگ آمیزی بزرگسالان
بر اساس منابع موجود، اولین کتاب رنگ آمیزی در سال ۱۸۷۹ (۱۲۵۷ شمسی) در آمریکا منتشر شد. عنوان این کتاب «little fox painting book» است و با تکنیک‌های آن زمان عرضه شد.
پس از آن هم کتاب‌هایی مانند «buster’s paint book» و «کتاب رنگ آمیزی: نقاشی‌هایی از اندی وارهول» عرضه شده‌اند اما انتشار اولین کتاب رنگ آمیزی برای بزرگسالان طراحی شده بود به سال ۱۹۶۱(۱۳۳۹) بر می‌گردد. این کتاب «the executive coloring book» نام دارد که در فارسی می‌توانیم آن را رنگ آمیزی اجرایی بنامیم. این کتاب اثر مارسی هانس است و به طرز شگفت انگیزی در کتابفروشی‌های آمریکا سر و صدا به پا کرد. این کتاب فقط یک کتاب رنگ آمیزی نبود بلکه ابزاری برای نوعی آگاهی بخشی سیاسی بود که در قالبی خاص عرضه شد. کتاب رنگ آمیزی زودیاک و گل‌های وحشی آمریکایی هم در سال‌های بعد به بازار آمدند تا بزرگسالان را دوباره با مداد رنگی آشتی دهند.
فراگیری کتاب‌های رنگ آمیزی در دهه‌ی شصت میلادی
آنچه در دهه‌ی شصت میلادی باعث همه‌گیر شدن کتاب‌های نقاشی بزرگسالان شد انتشار موزیکی با عنوان «مداد رنگی‌ها آماده است؟» از بارابارا استرایسند در سال ۱۹۶۲ (۱۳۴۰) بود. او در این موزیک خوانندگانش را به رنگ کردن زندگی غم‌انگیزش فراخواند و آهنگش را به علاقه‌مندان این کتاب‌ها تقدیم کرد. پس از انتشار این آهنگ بود که فروش کتاب‌های رنگ‌آمیزی به طرز فزاینده‌ای افزایش پیدا کرد و ناشران میلیون‌ها دلار از این کتاب‌ها کسب درآمد کردند.
رنگ آمیزی برای بزرگسالان در دهه‌ی گذشته
این روزها کتاب‌های رنگ آمیزی برای بزرگسالان حتی بیشتر از دهه ۶۰ میلادی یا چهل شمسی طرفدار دارند و برخلاف کتاب‌های آن زمان که بیشتر با رویکردهای طنز، سیاسی و … عرضه می‌شدند، رویکرد روان‌درمانی دارند و با این ذهنیت که می‌توانند آرامش را به زندگی برگردانند چاپ می‌شوند. سال ۲۰۱۲ کتاب‌های باغ مخفی و جنگل افسون شده اثر جوانا بسفورد به پرفروش‌ترین کتاب‌های آن سال تبدیل شدند و در فهرست ده کتاب برتر آمازون جای گرفتند. برند فابرکاستل، یکی از مشهورترین برندهای تولیدکننده‌ی مداد رنگی و لوازم نقاشی، در سال ۲۰۱۶ اعلام کرد پس از انتشار مجموعه کتاب‌های رنگ آمیزی ستاره آبی برای تأمین تقاضای مداد رنگی در بازار دچار مشکل شده است.
فواید کتاب‌های رنگ آمیزی بزرگسالان
واقعیت این است که مطالعاتی که در زمینه‌ی تأثیر کتاب‌های رنگ آمیزی در سلامت روان یا کاهش استرس انجام شده‌اند محدودند و برای دادن نظرات قطعی کافی نیستند اما همین مطالعات محدود هم نشان داده است قرارگرفتن در یک مکان آرام و مشغول کردن خود با نقاشی، اثری آرام‌بخش بر ذهن بسیاری از افراد دارد. کریستال ویلیامز یک تراپیست آمریکایی است که از رنگ آمیزی به‌عنوان روش درمانی، در واحد روانپزشکی مرکز پزشکی هاربورویو استفاده می‌کند به گفته‌ی او بسیاری از بیماران از این شیوه‌ها استقبال کرده‌اند و می‌گویند رنگ آمیزی توانسته است آن‌ها را از اضطراب و استرس دورنگه دارد.
در ادامه از تعدادی از مزایای این کتاب‌ها صحبت می‌کنیم:
· کاهش استرس و اضطراب
مطالعات نشان داده است رنگ آمیزی توانایی این را دارد که مغز را آرام کند، افکار منفی را دور کند و حالتی مانند مدیتیشن را القا کند. انجام این فعالیت، زمانی که تحت‌فشار و تنش عصبی شدید یا خستگی هستید به ذهن اجازه می‌دهد در حالت استراحت قرار بگیرد. یکی از جدیدترین متدهای روان‌شناسی برای کمک به بیماران مبتلا به افسردگی و اضطراب هم پیش‌بردن برنامه‌های هنری مانند این، تحت‌نظر روان‌درمانگر است.
· بهبود خواب
رنگ آمیزی روی کاغذ پیش از خواب وقفه‌ای میان آخرین باری که به یک صفحه‌ی الکترونیکی نگاه کرده‌اید و رفتن به رختخواب ایجاد می‌کند که در تنظیم هورمون ملاتونین مؤثر خواهد بود. به‌علاوه آرامشی که این فعالیت ایجاد می‌کند باعث خواهد شد بدون تنش روزانه به خواب بروید و خواب باکیفیت‌تری داشته باشید.
· بهبود تمرکز
رنگ آمیزی می‌تواند یک تمرین تمرکز هم باشد. این فعالیت ذهن و چشم و دست را باهم درگیر می‌کند اما ذهن را خسته نخواهد کرد بلکه کمک می‌کند برای چند لحظه هم که شده تمام حواستان را به خلق یک اثر هنری بدهید. تمرینی که می‌تواند قدرت تمرکز شما را در کل افزایش دهد.
· بهبود مهارت‌های حرکتی و دید
رنگ آمیزی فعالیتی است که به هماهنگی میان دو نیمکره‌ی مغز نیاز دارد و به همین جهت ذهن را فعال نگه می‌دارد. حین رنگ آمیزی باید از نیمکره‌ی چپ مغز کمک بگیریم تا داخل خطوط بمانیم و نیمکره‌ی راست هم در فرایند انتخاب رنگ‌ها درگیر است، همین دلایل کافی است تا رنگ آمیزی را فعالیتی بیش از یک سرگرمی ساده بدانید.
پیشنهادهایی برای شروع رنگ آمیزی
اگر اهل رنگ آمیزی و فعالیت‌های هنری این‌چنینی نیستید اما فکر می‌کنید به یک فعالیت آرام‌بخش ساده نیاز دارید با خرید یک کتاب رنگ آمیزی شروع کنید. روان‌درمانگر ویلیامز که در بخش گذشته از او صحبت کردیم پیشنهادهایی برای ورود به این دنیا دارد که می‌تواند کمک‌کننده باشد:
· از کم شروع کنید
لازم نیست فکر کنید باید زمان زیادی را به رنگ کردن اختصاص دهید. کتابتان را باز کنید و از هر طرحی که خوشتان آمد شروع کنید. رنگ کردن چند قسمت کوچک از تصویر هم کافی است، فقط سعی کنید این کار را به عادت تبدیل کنید.
· کتاب نقاشی و مدادرنگی‌هایتان را جلوی چشم بگذارید
اگر کتابتان را داخل کمد بگذارید احتمالاً هیچ‌وقت به سراغش نخواهید رفت. آن را جایی بگذارید که در طول روز جلوی چشمتان باشد، بالاخره زمانی پیدا می‌شود که به سراغش بروید.
· یک همراه برای خودتان پیدا کنید
یکی از اعضای خانواده، یکی از بچه‌ها یا کسی در میان دوستانتان را پیدا کنید که باهم برای این کار وقت بگذارید. شاید فکر کنید کمی عجیب است اما رنگ آمیزی را می‌توانید به یک فعالیت گروهی آخر شب در خانه تبدیل کنید و لذت ببرید.
بهترین کتاب‌های رنگ آمیزی بزرگسالان در ایران
کتاب‌های رنگ آمیزی برای بزرگسالان در ایران هم مانند سایر نقاط دنیا با استقبال زیادی مواجه شدند و گزینه‌های زیادی در اختیار مخاطبان قرار گرفت. این روزها انواع کتاب رنگ آمیزی که علاوه بر مداد رنگی با ماژیک، آبرنگ و گواش قابل رنگ کردن هستند هم در دسترس‌اند و پکیج‌هایی هم به بازار آمده‌اند که در آن‌ها کتابچه‌ی رنگ آمیزی همراه با مداد رنگی، مدادتراش و… عرضه شده است. در ادامه تعدادی از کتاب‌های رنگ‌آمیزی ایرانی و خارجی که مخاطبان زیادی دارند را معرفی می‌کنیم:
- باغ اسرارآمیز، جنگل اسرارآمیز و اقیانوس اسرارآمیز، مجموعه کتاب‌های رنگ آمیزی جوانا بسفورد. این مجموعه کتاب‌ها را نشر ذهن آویز برای مخاطبان ایرانی چاپ کرده است. این کتاب‌ها پر از طرح‌هایی هستند که جزئیات بسیار زیادی دارند و می‌توانند روزها و ساعت‌ها مخاطب را سرگرم کنند. این کتاب‌ها پر از الگوهایی برای کامل کردن و موجوداتی برای کشف کردن هستند و علاوه بر نقاشی لذت یک ماجراجویی متفاوت را هم به خوانده می‌چشانند.
- کتاب رنگ آمیزی قلمرو حیوانات اثر میلی ماروتا
این کتاب رنگ آمیزی که در زیر مجموعه‌ی کتاب‌های هنردرمانی قرار می‌گیرد را انتشارات کیان پارس در ایران منتشر کرده است. کتاب او پر از حیوانات و گیاهانی است که بسیاری از آن‌ها در میان طرح‌های پر از جزئیات کتاب پنهان شده‌اند و می‌توانید با صبر و حوصله دنیای خودتان را از میان آن‌ها کشف کنید.
- هنر آرامش، رفع استرس با رنگ آمیزی اثر پائولا پیاکو
کتاب پائولا پیاکو را انتشارات هنر و سرگرمی سبزان منتشر کرده است. این کتاب از ساده‌ترین تا پیچیده‌ترین طرح‌ها را در خودش جای‌داده است و اگر از طرفداران ماندالا هستید هم این کتاب نقش‌های جذابی برای شما دارد.
- کتاب هنر در مانی ماندالا
ماندالاها آرایش‌های خاصی از طرح‌های هندسی هستند که در ترکیب با یکدیگر تصاویر جالبی با جذابیت بصری بالا ایجاد می‌کنند. رنگ آمیزی ماندالاها در میان بزرگسالان بسیار پرطرفدار است. انتشارات عسل کتاب هنر درمانی ماندالا را چاپ کرده است و در آن می‌توانید تعداد زیادی ماندالای جذاب را برای رنگ گردن پیدا کنید. این کتاب روی کاغذ گرم بالا منتشر شده و علاوه بر مداد رنگی می‌توانید از آبرنگ، گواش و ماژیک هم برای رنگ کردن طرح‌ها استفاده کنید.
- رنگ آمیزی بزرگسالان آنوراگا
یکی دیگر از جالب‌ترین کتاب‌های رنگ آمیزی‌ای که سبزان در اختیار مخاطب ایرانی گذاشته است رنگ آمیزی آنوراگا است. سارا نکومنش نویسنده‌ی این کتاب است و در آن از عناصر فرهنگی هندوستان بهره گرفته و می‌توانید نقش‌های پر جزئیات زیادی از فیل، معماری هندی و زنان در ساری‌های زیبا را در این کتاب پیدا کنید.
