معرفی دو شاعر بزرگ عرب؛ آدونیس و نزار قبانی
شعر عرب قدمتی به بلندای تاریخ دارد، می‌توان گفت شعر عرب از نخستین شکل‌های ادبیات در عربستان است که پیش از قرن ششم هجری که آن را مبدا شروع شعر در عربستان می‌دانند نیز وجود داشته است. به خاطر گستردگی واژگان و مترادفات و صنایع مختلف ادبی، شعر عرب از غنای فرهنگی و ادبی مثال زدنی برخوردار است.
تاریخ تحولات شعر عرب را به این دسته‌ها تقسیم می‌کنند:
عصر جاهلی، عصر اسلامی، عصر اموی، عصر عباسی، عصر اندلس، عصر انحطاط و عصر نهضت
همانطور که از نام این دسته‌بندی برمی‌آید تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی عربستان بر شعر آن نیز تاثیر گذاشته و جریان شعری عرب طی سال‌های مختلف تکامل پیدا کرده است.
در سال‌های اخیر و با گسترده‌تر شدن ترجمه‌های عربی نسل جدید ما نیز با بخش قابل توجهی از شاعران عرب خو گرفته و آشنا شده است و برخی از این نام‌ها بسیار به گوشمان آشنا است، شعرهایشان را خوانده‌ایم و حتی ترانه‌هایشان را هم زمزمه کرده‌ایم.
در میان شاعران عرب نام‌هایی چون «نزار قبانی» ، «سعد ماسی» ، «غاده السمان»، «محمود درویش» در خاطر ما حک شده‌اند اما بد نیست اشاره‌ای داشته باشیم که بسیاری از منابع مهم‌ترین شاعر عرب دوره مدرن را «آدونیس» می‌دانند.
آشنایی با آدونیس مهم‌ترین شاعر معاصر عرب
علی أحمد سعید إسبر معروف به آدونیس در سال ۱۹۳۰ در سوریه متولد شد، او که مترجم، شاعر، منتقد و ویراستار است چنان تاثیری بر جنبش‌های شعری مدرن در عربستان گذاشت که انقلاب او را در شعر عرب با انقلاب ادبی تی.اس.الیوت در فرانسه مقایسه می‌کنند.
از او بیش از ۲۰ مجموعه شعر، ۱۳ کتاب نقد و دوازده کتاب ترجمه منتشر شده است همچنین او موفق به دریافت جایزه ادبی گوته در سال ۲۰۱۱ نیز شده که یکی از معتبرترین جوایز ادبی در جهان است.
شعری از آدونیس:
غابَهٌ ذبحت طیرَها
کی تَری فی دمِ المذبَحَهْ
کیف یجترُ رأسُ الطّبیعهِ ذاکره الأجنحَهْ.
سر بُرید
جنگلی
پرندگانش
تا ببیند در خون قربانگاه
چه‌سان نشخوار می‌کند
سَرِ طبیعت،
حافظه‌ی بال‌ها را!
نزار قبانی، شاعر عاشقانه‌های بی‌تکرار
کمتر امکان دارد این روزها کسی شعرهای نزار قبانی را نخوانده باشد، نزار قبانی به خاطر اشعار عاشقانه‌ِ‌ی تاثیرگذار و زیبایش توانسته به یکی از محبوب‌ترین شاعران عرب در ایران و جهان تبدیل شود.
زن و عشق موضوعات اصلی شعرهای نزار قبانی هستند، همچنین بسیاری از مشهورترین خوانندگان عرب شعرهای او را خوانده‌اند از جمله ماجد الرومی، عبدالحلیم حافظ، فیروز، کاظم الساهر خوانندگانی هستند که شعرهای قبانی را در قالب ترانه‌هایی زیبا و ماندگار اجرا کرده‌اند.
نزار قبانی زاده دمشق در سال ۱۳۲۹ است او که فارغ التحصیل دانشکده حقوق بود در وزارت امور خارجه سوریه به خدمت پرداخت و در شهرهای قاهره، لندن، بیروت و مادرید خدمت کرد.
سفر و کار در این شهرها به وضوح در اشعار او نمایان شده و تاثیرگذار بوده است. اما مهم‌ترین تاثیر را کشته شدن زن جوانش بلقیس الروای در عملیات بمب‌گذاری سفارت عراق در بیروت، بر او و شعرهایش گذاشت و مجموعه عاشقانه بی‌نظیر بلقیس حاصل عشق او به بلقیس و مرگ نابهنگام و تراژیک همسرش است.
در کنار این موضوع نزار قبانی در جوانی با موضوع تلخ ِ دیگری نیز دست و پنجه نرم کرد و آن هم خودکشی خواهر ۲۵ ساله‌اش با خاطر مخالفت خانواده با ازدواج عاشقانه‌اش بود.
نزار قبانی نگاه متفاوتی به عشق در جهان عرب داشت او در مصاحبه‌ای در این باره نوشته است:
عشق در جهان عرب مانند یک اسیر و برده است و من می‌خواهم که آن را آزاد کنم. من می‌خواهم روح و جسم عرب را با شعرهایم آزاد کنم. روابط بین زنان و مردان در جهان ما درست نیست.
البته اشعار نزار قبانی صرفا به شعرهای عاشقانه ختم نمی‌شود. او تا قبل از شکست اعراب در سال ۱۹۶۶ فقط شعر عاشقانه می‌سرود اما بعد از آن شکست کم‌کم سایه سیاست بر شعرهای او نیز افتاد و قصیده «یادداشتی بر دفتر شکست» یکی از مهم‌ترین اشعار سیاسی نزار قبانی است که بسیار در محافل سیاسی و ادبی جهان عرب مورد توجه قرار گرفت.
نزار قبانی پس از یادگیری زبان انگلیسی با زبان اسپانیایی نیز آشنا شد که بسیار از آن خوشش آمد. او عاشق شعرهای لورکا شد و می‌توان گفت تا حدودی از شعرهای او نیز الهام گرفت.
۱۹۹۸ سال غمگینی برای جهان عرب، شعر عرب و سوریه بود. نزار قبانی در این سال چشم از جهان فروبست و طی یک مراسم رسمی و همراه با برگزاری تشریفات نظامی در زادگاهش در دمشق به خاک سپرده شد.
شاعر
شاعر گل نرگسی است
پروریده به آب قصیده
در مهمانی کلماتش تنها
او با خودش با فنجانی قهوه
پذیرایی می‌کند از خود
هیچ‌کس دسته گلی پیش کشش نمی‌کند
و او هر روز شاخه‌گلی به خود تقدیم می‌کند
شاعر با کلماتش می‌خوابد
هیچ‌زنی آغوش به رویش نمی‌گشاید
چون شاعر قصیده‌اش را
نقطه ثقل عالم می‌داند.
شعری از نزار قبانی از کتاب «پنهان نوشته‌های یک عاشق قرمطی»
