معرفی کتاب‌های عزیز نسین

عزیز نسین کیست؟

مهمت نصرت معروف به عزیز نسین نویسنده، طنزپرداز و مترجم برجسته‌ی ترکیه‌ای در قرن بیستم بود. عزیز نسین در بیستم دسامبر 1915، در زمان حکومت امپراتوری عثمانی در جزیره‌ی هیبالی اطراف استانبول به دنیا آمد. بر اساس آنچه در خاطراتش آمده است پدر و مادرش فقیر بودند و با اینکه جزیره‌ای که او در آن به دنیا آمد ییلاق ثروتمندان ترکیه بود اما خانواده‌ی او هیچ بهره‌ای از ثروت نداشتند. مهمت 13 ساله بود که خانواده‌اش به استانبول آمدند و او تحصیلات مقدماتی‌اش را در این شهر به پایان رساند و در ادامه وارد مدرسه نظام شد و به‌عنوان افسر ازآنجا فارغ‌التحصیل شد. او چند سالی را در این شغل خدمت کرد اما دوام نیاورد و درنهایت علاقه‌ی اصلی‌اش در زندگی یعنی نویسنده شدن را برگزید. او سردبیری تعدادی از مجلات طنز با گرایش‌های سوسیالیستی را به عهده گرفت. عزیز نام پدرش بود که او آن را به‌عنوان نام مستعار برای نویسندگی برگزید، البته او در دوران نویسندگی‌اش بیش از دویست نام مستعار را استفاده کرده که ازجمله آن‌ها می‌توان به «ودیا نسین» اشاره کرد که این نام، از نام همسر اولش گرفته‌شده بود. او این نام را برای چاپ اشعار عاشقانه در مجلات استفاده می‌کرد.

 عزیز نسین به دلیل گرایش‌های سیاسی‌اش چندین بار به زندان افتاد و به‌نوعی برای سال‌ها بین زندان و تحریریه دررفت و آمد بود. او تقریباً تمام عمرش را تحت نظر سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه گذراند. او در کتاب خاطراتش نوشته است: «با ۲۰۰ نام گوناگون برای روزنامه‌ها می‌نوشتم، از همه‌چیز؛ سرمقاله، گزارش و داستان‌های پلیسی و همین‌که صاحب روزنامه متوجه می‌شد که این نام مستعار مال من است، نام دیگری انتخاب می‌کردم.n>»

 قلم عزیز نسین بسیار تندوتیز بود و هیچ‌کس و هیچ‌چیز از تیغ انتقاداتش در امان نبود، در طول پنجاه سالی که او به نویسندگی مشغول بود، همواره با بی‌پروایی به هجو نابرابری‌های اقتصادی، سیستم اداری و دولتی کشورش و بسیاری از خصوصیات جامعه‌ی ترکیه می‌پرداخت. سال 1949 اوج محبوبیت نسین در ترکیه بود چراکه او با تمام بزرگان درمی‌افتاد و برای حقوق مردم فقیر و بیچاره می‌نوشت، نسین راوی طبقات متوسط و پایین جامعه بود. عزیز نسین دشمنان بزرگی در میان دولتمردان کشورش و حتی دولتمردان دیگر کشورها داشت. گفته می‌شود محمدرضا پهلوی پادشاه سابق ایران نیز یکی از کسانی بود که از طنز عزیز نسین شاکی بود و حتی نسین برای شکایت او به دادگاه احضار شد و مدتی را در زندان گذراند.

عزیز نسین بااینکه نثری بسیار زیبا و روان داشت و کتاب‌هایش بسیار پرفروش بود اما به دلیل فراز و نشیب زیاد در دوران کاری‌اش و ممنوع شدن کارهایش در بازه‌های زمانی مختلف مجبور بود برای گذران زندگی به مشاغل دیگری همچون عکاسی، دست‌فروشی و حسابداری هم بپردازد.

اشعار عزیز نسین هم بخش قابل‌توجهی از آثار او را تشکیل می‌دهند، او بیش از ده دفتر شعر منتشر کرده است. شعرهایی که نشان می‌دهند نسین علاوه بر قریحه‌ی طنز بسیار قوی احساسات برجسته‌ای هم داشته است. اشعار عاشقانه‌ی زیبایی از او به‌جامانده است که بسیاری از آن‌ها به فارسی برگردانده شده‌اند. یکی از زیباترین این قطعات ایستگاه عشق است:

جايي که قرار گذاشته بوديم همديگر را ديديم

نه درزمانی که قرار گذاشته بوديم

من بيست سال زودتر آمده، منتظر ماندم

تو آمدي، بيست سال ديرتر

من از انتظار تو پيرم

تو از منتظر گذاشتنم جوان»

عزیز نسین در سال‌های پایانی عمرش مبارزه‌ای را در پیش گرفت که آن را مبارزه با افراطی‌گری دینی می‌دانست. این مسئله باعث شد او با بعضی از رهبران دینی نیز مشکل پیدا کند و حتی در مواردی فتواهایی علیه عزیز نسین صادر شد.

یکی دیگر از فعالیت‌های برجسته‌ی این نویسنده‌ی ترک‌زبان بنیان‌گذاری بنیاد نسین در سال 1972 است. این بنیاد برای حمایت از کودکان محروم از آموزش و آواره طراحی شد و تاکنون به کودکان بسیاری خدمت‌رسانی کرده است.

عزیز نسین در سال‌های پایانی عمرش مبارزه‌ای را در پیش گرفت که آن را مبارزه با افراطی‌گری دینی می‌دانست. این مسئله باعث شد او با بعضی از رهبران دینی نیز مشکل پیدا کند و حتی در مواردی فتواهایی علیه عزیز نسین صادر شد.

عزیز نسین سال 1995 براثر ایست قلبی در ازمیر ترکیه درگذشت. سال 2015 به مناسبت صدمین سال روز او مراسم بزرگداشت بسیار بزرگی برای نسین در ترکیه برگزار شد. او همچنان محبوب‌ترین طنزنویس تاریخ ترکیه است.

آثار به‌جامانده از عزیز نسین بسیار زیاد است، او به گفته‌ی خودش بیش از 2000 نوشته دارد که از شعر و داستان کوتاه تا رمان و نمایشنامه و سفرنامه را در برمی‌گیرد. بیش از 150 اثر از او به فارسی ترجمه‌شده است. در سال‌های دور «ثمین باغچه‌بان» که دوست نزدیک عزیز نسین به‌حساب می‌آمد، با اجازه‌ی او شروع به ترجمه‌ی آثارش به فارسی کرد. رضا همراه، احمد شاملو و صمد بهرنگی نیز آثاری از نویسنده‌ی ترک‌زبان را به فارسی برگرداندند. تیراژ کتاب‌های او در دهه‌ی چهل و پنجاه بسیار بالابود و نشان می‌داد جامعه‌ی کتاب‌خوان ایران علاقه‌ی زیادی به قلم این نویسنده‌ی ترک‌زبان دارد. انتشار آثار نسین بعدها به دلایلی در ایران ممنوع شد و کتاب‌هایش را تنها در بساط کتاب‌فروش‌های انقلاب می‌شد پیدا کرد در سال‌های اخیر آثار نسین دوباره در ایران تجدید چاپ‌شده و با ترجمه‌های جدیدی به بازار آمده است. بااینکه سی سال بین انتشار آثار نسین در ایران وقفه وجود داشته اما امروز نیز داستان‌های او در فهرست پرفروش‌ترین آثار ترجمه‌شده در کشور است. از میان آثار بی تعداد این طنزپرداز محبوب ترک‌زبان می‌توان به داستان‌های «مگه تو مملکت شما خر نیست»، «پخمه»، «چاخان»، «ما آدم نمیشیم»، «حرف بزنم یا نزنم»، «اینم شد زندگی» و «محمود و نگار»، «دیوانه‌ای بالای بام»، «حیوان را دست‌کم نگیر» نام برد.