کتاب دعبل خزاعی و قصیدۀ تائیۀاو نشر انتشارات موسسه فرهنگی هنری کتاب مرجع

نقد و بررسی شرح‌حال شاعران و نویسندگان افزون بر آگاهی از رخدادهای زندگانی آنان فایدتی گسترده‌تر نیز دربردارد؛ و آن، روشنگری تاریخی، سیاسی و اجتماعی دوران زندگی آنان است. در این میان زندگانی شاعرانی که عقاید خود را در ضمن سروده‌هایشان بیان کرده‌اند بیش از دیگر سخن‌سرایان نیازمند واکاوی و بررسی است؛ چرا که به دلیل دشمنی‌های مخالفان آنان حقایق زندگانی‌شان گاه وارونه گشته و تصویری نادرست از ایشان ترسیم شده است. دِعْبِل خُزاعی در زمره این شاعران است. وی در طول عمر خود ــ یک قرن ــ از حقّ اهل‌بیت علیهم‌السلام دفاع کرد و چندین خلیفه عباسی را هجو نمود و در پایان نیز جان خود را در این راه از دست داد؛ و البته روشن است که نمی‌توان انتظار داشت چنین شاعری نزد قلم‌به‌دستان و تاریخ‌نگارانِ دربار چهره‌ای مقبول قلمداد گردد و فضایلش گفته آید و سروده‌هایش مصون مانَد. کتاب حاضر شامل سه بخش است. در بخش نخست تاریخ زندگانی دعبل، خاندان او و رخدادهای زندگانی پرماجرایش با استناد به کهن‌ترین منابع موجود بررسی شده و جایگاه ادبی دعبل و تأثّر او از شاعران پیشین و تأثیرش بر سخن‌سرایان سپسین و ویژگی‌های سروده‌ها و سبک اشعارش مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است. گفته‌های مورّخان، از دیرباز تاکنون، و همچین آراء مستشرقان به‌دقت نقل و نقد و بررسی شده و سعی بر آن بوده تا حتی‌المقدور چهره واقعی شاعر ترسیم گردد. در بخش دوم قصیده بلند تائیه دعبل، که شهره آفاق گشته و نامش را جاودان ساخته، و نیز شرح‌ها و ترجمه‌هایش معرفی شده و چگونگی عرضه قصیده توسط شاعر به حضرت امام رضا علیه‌السلام و استقبال اهالی قم از دعبل مطرح شده است. در بخش سوم و پایانی نیز متن قصیده به همراه ترجمه آن آمده است.